Abstract

Tydens die hoogtepunt van die Covid-19-pandemie het die skrywers in Van Eck en Van Staden “The contract of employment in the time of the coronavirus” (2020 TSAR 807) die regsuitdagings en -implikasies van verskeie elemente van indiensneming oorweeg met spesifieke fokus op dienskontrakte. Die fokus was op die beoordeling van tradisionele kontrak- en arbeidsregbeginsels in die konteks van dié wêreldkrisis, wat tot die geldigheid van die beëindiging van dienskontrakte sowel as opskorting of vermindering van werknemervergoeding aanleiding gegee het. Dit het werkgewers genoop om die afdwinging van hul kontraktuele verpligtinge in ’n arbeidsregtelike konteks te herevalueer. ’n Onlangse saak, Solidarity v Sahara African Aviation Operations (Pty) Ltd (2024 45 ILJ 1084 (LC)), dien as verwysingspunt na hierdie bespreking om die skrywers se posisie te beoordeel teen die hof se benadering tot die toepassing van kontrak- en arbeidsregverpligtinge in die nagevolg van die pandemie. Die bespreking fokus op die toepassing van die leerstuk van oorheersende onmoontlikheid, die reg tot eensydige wysigings in dienskontrakte sowel as die arbeidsregbeginsels in die konteks van die tydelike werkgewer-werknemer-verligtingskema wat deur die Suid-Afrikaanse regering geïmplementeer is. Die Solidarity-saak stel bykomende kompleksiteit rondom elektroniese kommunikasie in die wysiging van diensooreenkomste daar, wat ons ook beoordeel. Deur dit te doen, kom vyf sleutelpunte na vore: (i) die hof se toepassing van oorheersende onmoontlikheid strook met ons vorige voorspellings; (ii) die behandeling van mondelinge kontrakwysigings laat vrae ontstaan oor die doeltreffendheid van sekere bepalings in dienskontrakte; (iii) die benadering tot eensydige wysigings van dienskontrakte in die Solidarity-saak (soos dit betrekking het op salarisverminderings) is ’n pragmatiese benadering; (iv) die hof se bespreking van die tydelike werknemerverligtingskema beklemtoon die belangrikheid van maatskaplike sekerheidsmaatreëls ter aanvulling van arbeidswetgewing tydens krisistye en (v) die beperkings van die skema, veral die fokus op formele diensverhoudings, ontbloot leemtes in sosiale beskermingsdekking vir werkers in die informele sektor en diensreëlings. Die Solidarity-saak dien as ’n voorbeeld van hoe arbeidsreg en kontraktuele beginsels geïnterpreteer en toegepas kan word in toekomstige en soortgelyke krisisse. Dit demonstreer die howe se bereidwilligheid om ’n buigsame benadering tot gevestigde regsbeginsels te volg wanneer hulle met buitengewone omstandighede gekonfronteer word.