Abstract

None

Abstract

Die Wet op Regspraktyk 28 van 2014 reguleer alle aspekte van regspraktisyns en kandidaatregspraktisyns se optrede, insluitend die toelatingsvereistes vir kandidate en die vereistes om voort te gaan om te praktiseer vir toegelate praktisyns. Artikel 29 van die Wet op Regspraktyk maak voorsiening vir gemeenskapsdiens deur (a) kandidaatregspraktisyns en (b) praktiserende regspraktisyns. Op 11 Augustus 2023 is gemeenskapsdiens geïmplementeer met die publikasie van die regulasies met betrekking tot die uitvoering van gemeenskapsdiens. Gemeenskapsdiens deur regspraktisyns en kandidate word as deurslaggewend beskou as deel van die proses om die tekort aan regshulp vir behoeftiges in Suid-Afrika aan te spreek.
Hierdie regulasies bestaan uit twee afsonderlike dele. Die eerste hou verband met gemeenskapsdiens as ’n klein deel van die praktiese beroepsopleiding van kandidaatregspraktisyns. Beroepsopleiding is die vereiste praktiese opleiding tussen voltooiing van ’n regsgraad en toelating as regspraktisyn. Die tweede deel dek voortgesette gemeenskapsdiens deur praktiserende regspraktisyns.
Ingevolge die regulasies word van kandidate – wat reeds in diens is – vereis om agt uur gemeenskapsdiens onder toesig per jaar van hul een of twee jaar se beroepsopleiding te doen. Dit word as ’n jammerlik onvoldoende aantal gemeenskapsdiensure beskou vir kandidate, beide omdat baie beperkte toegang tot regswerk in so ’n tydperk gebied kan word, en omdat kandidate minimale blootstelling sal kry aan die sake van behoeftiges. Dit sal ook nie toegang tot die reg bevorder nie. Verder word geen nuwe indiensneming geskep om gemeenskapsdiens te verrig vir gegradueerdes wat steeds op soek is na praktiese beroepsopleidingskontrakte om te kan kwalifiseer nie, wat problematies is in die konteks van die hoë werkloosheidsyfer van regsgegradueerdes in Suid-Afrika.
Wat toegelate regspraktisyns betref, word daar ingevolge die regulasies van hulle verwag om 40 uur gemeenskapsdiens per jaar op ’n deurlopende basis te verrig. Hierdie 40 uur is ’n verhoging van die grootliks onafdwingbare 20 en 24 uur per jaar vir verskillende vertakkings van die regsberoep wat voorheen voor die inwerkingtreding van hierdie bepalings van dié wet in plek was. Die outeur voer aan dat gemeenskapsdiens vir kandidate (soos uiteengesit in die regulasies) onvoldoende is, hoewel die voorsiening vir toegelate praktisyns belowend is.
Bogenoemde gevolgtrekkings is gemaak teen die agtergrond van ’n ontleding van die regsposisie in Nederland en België, eersgenoemde wat ’n gebrek aan gemeenskapsdiensvereistes vir toegelate praktisyns het en laasgenoemde wat slegs beperkte diensvereistes vir kandidate toon. Daarteenoor word aangedui dat in ander jurisdiksies in Afrika soos in Malawi en Uganda, wat weliswaar nie deel van die Suid-Afrikaanse gemenereg vorm nie, wel vir verpligte gemeenskapsdiens voorsiening gemaak word.

Abstract

Die lex mercatoria is ’n vorm van nie-staatlike of nasionale reg wat dikwels in dieselfde asem as instrumente soos die Unidroit-beginsels oor internasionale kommersiële kontrakte en die Weense Verkoopskonvensie oor die Internasionale Verkoop van Goedere (1980) genoem word. Daar is egter ’n inherente verskil tussen die lex mercatoria en hierdie ander gemelde instrumente, en dit kan saamgevat word as ’n kodifikasie, of in nog eenvoudiger terme, as ’n stel geskrewe reëls. Al drie bogenoemde vorme van nie-staatlike reg is deel van die matriks van regsnorme wat beskou kan word as die reg wat ’n kontrak beheers. Die lex mercatoria word dikwels in arbitrasiegevalle oorweeg as ’n geldige keuse as die heersende reg wat ’n bepaalde kontrak reël. In hierdie bydrae reflekteer die outeur oor hierdie toepassing.
Die outeur toon dat dit in werklikheid nie ’n goeie regskeuse is nie, en nie beskou behoort te word as ’n vorm van nie-staatlike reg wat partye kan kies nie. Dit word gedoen deur eerstens die historiese interpretasies van die lex mercatoria te oorweeg en daarna daardie denklyn deur te trek na meer moderne inkledings van die konsep. Die mees holistiese betekenis wat aan die begrip lex mercatoria gegee is, is gekonseptualiseer, in die moderne era, deur twee akademici en praktisyns, naamlik Schmithoff en Goldman. Met die eerste oogopslag lyk dit of die twee outeurs diametraal teenoorgestelde sienings het oor wat die boublokke van die moderne lex mercatoria behels.
Die outeur voer in hierdie bydrae aan dat die redes agter sodanig uiteenlopende sienings, aanvanklik gebaseer is op die gebrek aan konsensus oor wat die lex mercatoria is en uit watter reëls dit bestaan. Daar word aangetoon dat selfs wanneer kontemporêre outeurs poog om betekenis aan die lex mercatoria te gee en definitiewe reëls daaroor te verskaf, bly die uitkoms onseker. Teoretiese sienings wat gebaseer is op openbare internasionale reg en internasionale gebruiklike regsreëls, soos opinio juris en gedrag, kan in die privaat internasionale regsdomein vergelyk word met die sekerheidskriteria wat ontwikkel is vir die bepaling van die geskiktheid van nie-staatlike regreëls as die heersende reg van die kontrak. In die finale analise kom die outeur tot die gevolgtrekking dat selfs wanneer die metodologie van die openbare internasionale reg toegepas word, is die inherente onsekerheid van ’n konsep wat nie definieerbaar is nie, fataal vir sy gebruik – nie as ’n konsep nie – maar as die heersende reg van ’n kontrak.

Abstract

The formulations used in many deeds for a trust inter vivos are probably examples of the type of fallacy that accepts that because there are thousands if not millions of trust deeds for a trust inter vivos that have an identical preamble, they must be legally valid. In many of these trust deeds the preamble and first clause in essence reads:

“TRUST DEED
XYZ TRUST
ENTERED INTO BETWEEN
XYZ
Identity Number 801023 4567 089
(hereinafter referred to as FOUNDER)
and
XYZ
Identity Number 801023 4567 089
And
ABC
ID nr
And
DEF
ID nr
(hereinafter referred to as TRUSTEES)
ON BEHALF OF:
THE INCOME AND CAPITAL BENEFICIARIES AS DEFINED IN PARAGRAPH 1.2.1 OF THIS TRUST DEED

WHEREAS the founder is desirous of creating the trust herein referred to for and on behalf of the aforementioned beneficiaries subject to the terms and conditions as hereinafter set forth in more detail.
AND
WHEREAS the trustees declared themselves willing to accept the donation and to hold and utilise it on behalf of the beneficiaries subject to the conditions as set forth by the founder and as it is recorded in this deed of trust;
The founder hereby donates to the trustees the amount of R100 (One Hundred Rand) which immediately vests in the trustees in their official capacity to be held in trust and administered according to the terms of this deed.
The current trustees are as scheduled in the preamble to this deed …” (emphasis added).
In the example the agreement is seemingly concluded with itself by XYZ acting simultaneously as the founder and as primary trustee. However, it is an established legal and logical principle that a legal subject, with the possible exception of a recognised agency construction with an existing principal, cannot enter into an agreement with himself and that any attempt to establish such a construction is necessarily doomed to complete nullity. In the initial editions of LAWSA, this principle was repeated without qualification with regard to a representative construction: “a contract is a juristic act for which expressions of common intention by at least two persons are required”. The later qualification in the case law applies only to the said existing principal and agency arrangements.
The envisaged future trust inter vivos can be established, however, at the earliest after all the parties involved have signed the document to express their agreement to the terms incorporated in the agreement. Until then, there is still no trust, and no one can “in an official capacity”, in the sense that Honoré argues that trusteeship is an “office”, represent the non-existent trust.
Where a person seeks to conclude an alleged agreement with himself, the law attaches as little value to it as to an arbitrary New Year’s resolution – no legal consequences flow from it. Such an “agreement” is ab initio void and without any legal consequences. Void agreements cannot later be rectified. This is not to be confused with an incorrectly recorded agreement where any of the parties to the existing agreement is entitled to rely on their real consensus and to have the document formally corrected to express their true common intention.
Apparently, the trust deed in the example of the XYZ Trust above is void from the outset regardless of whether or not the master of the high court officially registered it later. The administrative act of registration by the master cannot amend the legal position and breathe legal life into a void document.
It is submitted that there is an easy way out of the self-caused “practice crisis” where the naïve use of the trusted template of the trust deeds unintentionally jeopardises the validity of these trusts because of the unnecessary cloning of the founder as primary trustee. The trusted template should be amended so that the founder does not allegedly contract with himself as trustee but merely enters into the agreement with the other two persons identified as the original trustees of the XYZ Trust. In order to give effect where applicable to the interest of the founder to retain as a trustee (albeit effectively as one of the controlling trustees) say in the execution of “his” trust, a simple additional conditional clause may provide for a resolutive condition that applies if the other two trustees with whom he as founder initially signed the trust deed do not enter into an agreement with him within the prescribed period in order to add him as an additional trustee on his acceptance of all the controlling powers provided for in the deed. The template often provides for the later appointment of additional trustees: “The current trustees are as scheduled in the preamble to this deed … but the trustees are entitled to appoint additional trustees of their own choice … .”

Abstract

None

Abstract

Hierdie bespreking handel oor die vereistes om jurisdiksie oor ’n peregrinus te vestig, naamlik arres en beslaglegging, en die ontwikkeling daarvan in die Suid-Afrikaanse regspraak. In sy uitspraak hieroor het die hoogste hof van appèl beslis dat dit onkonstitusioneel is om arres as ’n vereiste vir jurisdiksie te stel en as vervanging daarvoor is die gemenereg ontwikkel. Daar is bepaal dat jurisdiksie oor ’n peregrinus gevestig kan word deur betekening van die dagvaarding op hom of haar in Suid-Afrika en daarby die bestaan van gerieflike en toepaslike faktore wat die hof met die geskil verbind. Regspersone kan natuurlik nie gearresteer word nie en die hof het hom ook nie hieroor uitgespreek nie. Gerieflikheid alleen is dus nie ’n bron van jurisdiksie nie.
In twee beslissings van die mededingingsappèlhof is die gemenereg egter nóg verder ontwikkel en is beslis dat jurisdiksie oor peregrini-banke wat geen verbintenis met Suid-Afrika het nie, wel gevestig word indien hulle deel is van ’n sogenaamd omvattende sameswering met plaaslike en ander banke om die rand-dollar wisselkoers te manipuleer. Hierdie twee beslissings word krities vergelyk met die uitspraak van die tribunaal van die finansiële dienste-sektor wat gehandel het oor twee individue, beide peregrini, wat beboet is terwyl hulle nie in Suid-Afrika gewoon, gedomisilieer óf teenwoordig was nie. Daar word aan die hand gedoen dat laasgenoemde uitspraak korrek is en dat die verdere ontwikkeling van die gemenereg in die twee eerder gemelde uitsprake van die mededingingsappèlhof nie oortuigend is nie.

Abstract

Ingevolge reël 9(e) van die Melville-skemareëls was alle deeltitelbewoners verplig om die veiligheidsmaatreëls wat van tyd tot tyd ingestel word na te kom, insluitende operasionele prosedures soos ooreengekom tussen die regspersoon en die sekuriteitsonderneming. Ingevolge hierdie skemareël het die regspersoon ’n sekuriteitsprotokol aangeneem waarvolgens alle diensverskaffers hul aankoms via die interkom aan die wag by die hoofingang van die skema moet aankondig. Die wag moet dan die besteller van die goedere per telefoon inlig dat die bestelling by die hoofingang afgehaal kan word. Indien die bestelling van so ’n aard is dat dit nie redelikerwys by die hoofingang afgehaal kon word nie, is die diensverskaffers slegs toegang tot die deeltitelskema verleen indien hulle vergesel word deur die besteller. Daarom moet die besteller die verskaffer by die hoofingang ontmoet en na sy of haar woonstel en daarna weer terug na die ingang begelei.
Die beregter (adjudicator) bevind dat die feit dat die trustees en die lede van die regspersoon op ’n spesiale algemene vergadering die veiligheidsprotokol goedgekeur het, beteken dat hulle slegs veiligheidsmaatreëls volgens skemareël 9(e) goedgekeur het, en dat dit nie die goedkeuring van ’n gedragsreël behels het nie. Die vergadering waarop die beregter se beslissing berus het was nie belê om ’n spesiale besluit of wysigings van die gedragsreëls te oorweeg nie en die lede wat gepoog het om die protokol goed te keur, het nie vyf en sewentig persent van die lede in getal en waarde verteenwoordig nie.
Op appèl op ’n regsvraag na die hooggeregshof in Johannesburg beweer die appellant dat die veiligheidsprotokol neerkom op ’n gedragsreël wat die goedkeuring van die hoof ombud ingevolge artikel 10(5)(b) van die Wet op die Bestuur van Deeltitelskemas vereis. Die regspersoon het die vereiste goedkeuring omseil deur die protokol ingevolge reël 9(e) deur ’n gewone meerderheid goed te keur as ’n veiligheidsmaatreël op grond van pogings tot inbrake en die teenwoordigheid van talle verskaffers van dienste gedurende die Covid-19 pandemie. Die hof bevind egter dat die veiligheidsprotokol as gedragsreël nie geldig goedgekeur en in werking gestel is nie. Gevolglik word die regspersoon ingevolge artikel 39(3)(c) van die Wet op die Ombuddiens vir Gemeenskapskemas beveel om ’n nuwe skemagedragsreël te registreer en die ongeldige veiligheidsprotokol te verwyder.
Die volgende lesse kan uit hierdie beslissing van die hooggeregshof in Johannesburg geleer word:
(1) Die hof grond sy beslissing op die Stenersen-beslissing van dieselfde hof dat die appèl ’n eng appèl is met betrekking tot ’n regsvraag op die feite-bevinding van die beregter. Na my mening verskil die hof op goeie gronde van die Wes-Kaapse uitspraak in die Shmaryahu-saak waarin beslis is dat die appèl ’n aansoek op hersiening van die beregter se bevel is.
(2) Die hof bevind dat die regsvraag waaroor die hof moes beslis, was dat die beregter die betoog van die appellant verwerp het dat die hof wesenlik besig was met die wysiging van ’n gedragsreël wat deur die ombuddiens goedgekeur moes word.
(3) Die beregter het bevind dat dit juis was om ’n bevel ingevolge artikel 39(4)(b) en 39(4)c)(i) en (ii) uit te reik wat handel oor prosessuele aangeleenthede, soos die vereiste kworum en meerderheidbesluit. Die appellant het egter aangedring op ’n bevel dat die veiligheidsprotokol ongeldig is wat deur die regspersoon ingevoer is. Die hoë hof beslis dan ook tereg dat die regspersoon ingevolge artikel
39(3)(c) beveel word om ’n nuwe skemareël aan te neem om die protokol te verwyder.
(4) Die hof beslis dat hoewel die Melville-skemareëls huisreëls genoem word, die huisreëls slegs gedragsreëls óf bestuursreëls kan wees.
(5) Die hof beslis dat die veiligheidsprotokol inderdaad ’n gedragsreël is omdat die protokol die bewoners verplig om hul afgelewerde goedere by die ingang te gaan afhaal of anders die diensverskaffers na hulle woonstelle en terug na die hoofingang persoonlik te begelei.
(6) Die hof beslis tereg dat die kernprobleem met skemareël 9(e) is dat die reël die regspersoon magtig om met ’n veiligheidsonderneming ooreen te kom dat alle skemabewoners vaste veiligheidmaatreëls moet gehoorsaam. Die uitkoms van hierdie reël (die protokol) is ongeldig omdat dit poog om die bestuur van die skema deur hierdie ooreenkoms met die veiligheidsonderneming te kontroleer in plaas van ’n gedragsreël wat deur die ombuddiens goedgekeur moet word.
(7) Hoewel die hof geldige redes aanvoer waarom die hof nie wou beslis oor die vraag of die protokol onredelik was nie, is dit interessant om te bespiegel of die protokol wél onredelike gevolge vir sommige bewoners ingehou het. In die hoofde van betoog het die appellant aangevoer dat die aflewering by die hoofingang verkeersprobleme op die besige straat voor die skema veroorsaak; dat die afleweringspunt by die hoofingang die bewoners somtyds aan ongure weerstoestande blootstel; dat die afstand na die hoofingang vir sommige bewoners meer as 90 meter was en dat veral die ouer bewoners nie tot die hoofingang kon loop of alleenstaande moeders nie hulle kinders alleen kon laat om hul bestellings daar af te haal nie.
(8) Die hof beslis dat die stappe geneem deur die trustees om die protokol goed te keur, naamlik ’n vergadering wat aan die minimum kworumvereiste voldoen en ’n gewone meerderheidsbesluit, nie voldoende was om ’n gedragsreël goed te keur nie omdat die aanvaarding van ’n gedragsreël ’n spesiale besluit en die goedkeuring deur die ombuddiens vereis.
(9) Wat die koste-bevel betref, beveel die hof dat die regspersoon party-en-party koste moet betaal, maar omdat al die lede proporsioneel volgens hul deelnemingskwotas tot die koste sal moet bydra, word die appellant verskoon van hierdie verpligting.

Abstract

Met aankoms op die Hosea Kutako Internasionale Lughawe in Windhoek, Namibië verskaf twee senior advokate van die Johannesburg balie vals inligting aan die immigrasiepersoneel van die buurland oor die rede vir hul besoek aan die land. Die eerste appellant het aangedui dat hy die land wil binnekom vir ’n besoek, terwyl die tweede appellant aangedui het dat hy ’n vergadering kom bywoon. Beide se oogmerk was egter om Namibiese kliënte in ’n borgaansoek in die landdroshof te verteenwoordig. Op grond van hul mededelings is besoekerspermitte aan beide uitgereik. Beide appellante is die volgende dag by die landdroshof waar hulle namens kliënte wou verskyn, gearresteer.
Met hul verskyning laat dieselfde Vrydagmiddag in die Windhoek landdroshof, pleit beide appellante skuldig op twee aanklagte van oortreding van artikels 29(5) en 54(e) van die Namibiese Immigration Control Act 7 van 1993. Beide word na behore deur die landdros ondervra ingevolge artikel 112(1)(b) van die Strafproseswet 51 van 1977 en ná skuldigbevinding gevonnis tot betaling van boetes met gevangenisstraf as alternatief.
Die appellante appelleer teen die skuldigbevindings en vonnisse na die Namibiese hoë hof en ná afwysing van die appèl, na die hooggeregshof. Die eerste grond van appèl handel oor die interpretasie van artikel 29(5) van die Immigration Control Act. Die appellante voer aan dat ’n enkele verskyning in ’n borgaansoek nie aangemerk kan word as die bedryf van ’n professie as advokaat soos bedoel in die immigrasiewetgewing nie. As sodanig sou na bewering ’n besoekerspermit voldoende wees en sou ’n werkpermit nie vereis word om die land binne te kom om in slegs ’n enkele saak te verskyn nie. As tweede grond is aangevoer dat beide appellante in besit was van ’n sertifikaat uitgereik deur die Namibiese hoofregter waarin toestemming ingevolge artikel 85(2) van die Legal Practitioners Act 15 van 1995 verleen is vir hul verskyning in die Namibiese hof. Die appellante versoek dat die skuldigbevindings en vonnisse ter syde gestel word en die aangeleentheid na die landdroshof terugverwys word vir ’n de novo verhoor. Die appellante dui aan dat hulle skuldig gepleit het vanweë druk wat uit die omringende omstandighede ontstaan het en veral weens vrees dat hulle oor die naweek in hegtenis aangehou sou word.
Die hoogste hof dui aan dat die artikel 85(2)-sertifikaat nooit aan die landdroshof voorgelê is nie en dat die hof van appèl nie geregtelik kennis kan neem van die bestaan daarvan nie. Die hof verwerp ook die appellante se betoog dat die landdros onreëlmatig, onbillik en onkonstitusioneel teenoor hulle gehandel het.
Uit die uitsprake van die twee howe van appèl blyk dit dat die appellante bewus was van die interpretasie wat die Namibiese immigrasiebeamptes heg aan die betrokke immigrasiewetgewing en dat daar vereis sou word dat die appellante vooraf aansoek moes doen vir werkpermitte. Ten spyte van hierdie besef het die appellante doelbewus wanvoorstellings aan die immigrasiebeamptes gedoen en op sterkte van besoekerspermitte en sertifikate uitgereik deur die hoofregter voortgegaan om hul kliënte te verteenwoordig. Met hul arrestasie op oortreding van die immigrasiewetgewing is die appellante uiteraard as verbode immigrante in hegtenis geneem en aangehou.
Die keuse was in die oë van die twee aangehoudenes om óf die vertolking van die immigrasiewetgewing in die hof te laat toets by wyse van ’n verhoor óf om skuldig te pleit en die aangeleentheid sodoende spoedig af te handel. Aangesien daar uiteraard geen waarborg kon wees vir die tydperk van aanhouding in hegtenis vir die duur van ’n verhoor nie, het die appellante besluit om die laaste uitweg te volg en die aangeleentheid daarna op appèl te probeer beredder. Hierdie benoude spronge het egter geen byval gevind in enige van die appèlhowe nie en die appèlle is tereg van die hand gewys.

Abstract

Ten einde ’n rente uitgawe wat voortspruit uit ’n skuldinstrument te kan aftrek, moet ’n belastingbetaler aan beide die vereistes van “in beoefening van ’n bedryf” en “die voortbrenging van inkomste” voldoen. Die beoefening van ’n bedryf-vereiste behels dat die belastingbetaler moet aantoon dat hulle ’n positiewe stap geneem het, nie bloot ’n passiewe rol vertolk nie. Ten einde aan die voortbrenging van inkomste-vereiste te voldoen, moet die belastingbetaler aantoon dat die uitgawe nou verwant is aan die voortbrenging van inkomste soveel so dat dit as deel daarvan geag kan word. Alhoewel die algemene aftrekkingsformule vereis dat die belastingbetaler ’n bedryf moet uitoefen en die uitgawe vir doeleindes daarvan aangegaan moes wees, vereis die spesiale reëls betreffende die aangaan en toevalling van rente, sowel as die insluiting en aftrekbaarheid van rente, soos vervat in artikel 24J van die Inkomstebelastingwet 58 van 1962, nie so ’n skakel nie.
Die belastingbetaler in Unitrans Holdings Ltd v CSARS ((A3094/2022) 2024 ZAGPJHC 3 (9 Jan 2024)) het probeer om meer as wat nodig was aan te toon om ’n aftrekking te eis, naamlik dat dit ’n bedryf as ’n geldskieter beoefen het, terwyl dit voldoende sou wees om aan te dui dat dit ’n bedryf, enige bedryf, beoefen het. Hierdeur het die belastingbetaler ’n risiko geloop om die geskil op die vraag van die beoefening van ’n bedryf te verloor, maar het eintlik die saak verloor omdat daar nie bewys is dat die rente-uitgawes aangegaan was in die voortbrenging van inkomste nie. Alhoewel die bedoeling om ’n wins te maak nie ’n vereiste vir die beoefening van ’n bedryf is nie, ontken die gebrek daaraan die doel van die voortbrenging van inkomste. ’n Direkte skakel tussen die uitgawe en die voortbrenging van inkomste word steeds vereis. Indien daardie skakel nie bestaan nie, of gebreek is, is die uitgawe nie aftrekbaar nie. Dit is ook die geval waar die uitgawe, soos in casu, bedoel is om belastingvrye inkomste voort te bring.
Die Suid Afrikaanse Inkomste Diens se voorneme om die praktyk te staak om rente-aftrekkings toe te laat op geleende geld wat teen ’n hoër of laer rentekoers herleen word, beklemtoon die belang van artikel 24J van die wet en die nakoming van die reëls daarvan.

Abstract

Die onpartydige beslegting van geskille deur die regbank is ’n grondliggende kenmerk van ’n legitieme en beskaafde regsisteem. Hierdie beginsel is onheuglik tot die Suid-Afrikaanse reg en ontspruit uit die Romeins-Hollandse stelreël nemo iudex in sua causa potest (niemand is geskik om as ’n regter in hul eie saak op te tree nie). Sedert 1996 word regterlike onpartydigheid deur die grondwet onderskryf wat, tesame met die gemenereg en ’n ryk regspraak, regterlike onpartydigheid reël.
Dit is oor die algemeen onbetwis dat misdadigheid en korrupsie deesdae in Suid-Afrika gedy. Voorsittende beamptes word, uit hoofde van hul amp, waarskynlik nog meer blootgestel aan dié realiteit as die deursnee-Suid-Afrikaner. Hierdie blyk duidelik vanuit ’n onlangse uitspraak in die Gauteng afdeling van die hooggeregshof te Pretoria, waar hierdie ongelukkige toedrag van sake gekritiseer word in ’n meestal obiter dicta relaas, wat nouliks verband hou met die aangeleentheid onder besleg.
Dié aantekening neem die uitspraak in die Mogoai-saak krities in oënskou en voer aan dat die opperheerskappy van die reg as kernbeginsel – asook die onafhanklike funksionering van die Suid-Afrikaanse howe as deel van die trias politica – vereis dat hofuitsprake onpartydig, behoorlik deurdag en gepas moet wees tot die dekorum van (formele) regsverrigtinge. Ten eerste analiseer die aantekening die uitspraak van waarnemende regter Ngalwana om vas te stel wat die regsvraag is waaroor besleg moes word, asook om uit te lig waar die grense van ’n behoorlike, onpartydige uitspraak oortree word. Daarna kontekstualiseer die aantekening die normatiewe regsbeginsels binne die regsprofessie ten einde hofuitsprake te kategoriseer as ’n besondere genre van (formele) skryfwerk. Laastens, word die uitspraak in die Mogoai-saak gejukstaponeer teen die uitgelegde normatiewe bepalings en word aan die hand gedoen dat voorsittende beamptes selfbeheersing aan die dag moet lê en berekend moet wees by die skryf van hofuitsprake (en hofverrigtinge oor die algemeen). Dit verseker dat die integriteit en waardigheid van die regbank bewaar, en die opperheerskappy van die reg gehandhaaf word.
Hierdie aantekening bespreek uitsluitlik die wyse waarop die hof sy uitspraak uitdruk in die Mogoai-saak. Die meriete van die onderskeie partye se sake, en die beslissing aan die hand daarvan, word nie bespreek nie. Hierdie aantekening voer aan dat die waarnemende regter die grense van sy amp oortree en as’t ware ’n partydige toespraak (eerder as ’n uitspraak) gelewer het. Die gevolg van die irrelevant-polemiese uitspraak is ’n verwarrende en swak beredeneerde ratio wat nie in belang van geregtigheid is nie.