Abstract

Die internasionale beleggingsregstelsel word toenemend gekritiseer as gevolg van ’n persepsie dat daar wanbalanse in die stelsel is wat in beleggers se guns werk, wat aanleiding gee tot omstrede debatte oor die regte en verpligtinge van partye. Een terugkerende kwessie draai om gevalle van parallelle prosesse, geïllustreer deur sake soos CME Czech Republic BV v The Czech Republic en Lauder v Czech Republic, waar beleggers en meerderheidsaandeelhouers afsonderlik identiese eise voor beleggingstribunale ingestel het. Die beginsel van res judicata, gewortel in die versekering van finaliteit en prosedurele doeltreffendheid, het na vore gekom as ’n potensiële oplossing om parallelle litigasie te voorkom. Nietemin bly die toepassing daarvan in beleggingsarbitrasie omstrede, veral ten opsigte van besluite oor jurisdiksie. In hierdie bydrae word die kompleksiteite rondom res judicata in beleggingsarbitrasie krities ondersoek, met die fokus op die toepassing daarvan op jurisdiksionele besluite. Die artikel ontleed debatte oor die vraag of sodanige besluite binne die tribunaal die effek van res judicata moet hê en ondersoek scenario’s waar tribunale ongunstige toekennings oor jurisdiksie uitreik. Deur analise van relevante sake en regsbeginsels word met hierdie artikel daarna gestreef om prosedurele doeltreffendheid met regverdigheid te versoen, sonder om die afdwingbaarheid van tribunale se beslissing te ondermyn of om ’n party van die reg te ontneem om beswaar aan te teken waar nuwe feite ’n tribunaal van jurisdiksie ontneem. Die beginsel van res judicata, alhoewel bekend in nasionale reg, neem unieke dimensies aan in beleggingsarbitrasie. Die toepassing van res judicata verskil tussen ICSID- en nie-ICSID-prosedures, met implikasies vir jurisdiksionele uitdagings en die finaliteit van besluite. Tribunale het geworstel met die vraag of besluite orr jurisdiksie as finaal en bindend beskou moet word, wat tot teenstrydige interpretasies en prosedurele onsekerhede gelei het. In hierdie artikel word die rigiede toepassing van res judicata op jurisdiksionele besluite gekritiseer en word geargumenteer ten gunste van ’n meer genuanseerde benadering wat prosedurele doeltreffendheid met partye se regte sal balanseer. Dit beklemtoon die praktiese uitdagings van die toepassing van res judicata op aanhoudende prosesse en stel alternatiewe meganismes voor om prosedurele regverdigheid te beskerm. Deur die praktiese implikasies van res judicata te ondersoek, dra hierdie artikel by tot verdere debat binne beleggingsarbitrasie en bied insigte in die versoening van teenstrydige belange in die nastrewing van billike geskilbeslegting.

Abstract

Die Duitse Moderniserende Deeltitelwet (Wohnungseigentumsmodernisierungsgesetz – WEModG) van 2020 bevat die volgende innoverende bestuursbepalings:
Woonsteleienaarsverenigings

1. Die woonsteleienaarsvereniging word erken as ’n regspersoon met die bevoegdheid om regte en verpligtinge te verwerf en om as eiser of verweerder voor die hof te verskyn.
2. Die woonsteleienaarsvereniging kom tot stand wanneer die onderverdeling van die grond en gebou in die registrasiekantoor geregistreer word.
3. Die bestuur van die gemeenskaplike eiendom is nie meer die gesamentlike verpligting van die professionele bestuurder en die deeleienaars nie, maar die uitsluitlike verpligting van die deeleienaarsvereniging.
4. Die deeleienaars is aanspreeklik vir die skuld van die woonsteleienaarsvereniging in verhouding tot hulle deelnemingskwota.
5. Die woonsteleienaarsvereniging kan slegs ontbind word indien die gebou totaal vernietig word of die eienaars eenparig besluit om die skema te ontbind of indien die gebou gedeeltelik vernietig word sonder ’n verpligting om te herbou. Verder word die reg van ’n verbandskuldeiser om tenuitvoerlegging van ’n skuldvonnis die woonstel in eksekusie te verkoop of die huiseienaarsvereniging insolvent te verklaar slegs toegelaat indien die woonsteleienaarsvereniging gelyktydig ontbind word.
6. Die woonsteleienaarsvereniging word verteenwoordig deur die professionele bestuurder in hofaangeleenthede en aangeleenthede buite die hof. Wanneer grond aangekoop of ’n leningsooreenkoms aangegaan word moet die transaksie egter gesteun word deur ’n meerderheidsbesluit van die woonsteleienaarsvereniging.

Die professionele bestuurder

1.  Die professionele bestuurder word aangestel deur die woonsteleienaarsvereniging en kan enige tyd afgedank word. Die bestuursooreenkoms kom egter tot ’n einde ten laaste ses maande na sy of haar afdanking.
2. Die professionele bestuurder moet ’n eksamen deur die Duitse kamer van nywerheid en handel slaag om as gesertifiseerde professionele bestuurder dienste te lewer.
3. Die professionele bestuurder word toegelaat om besluite te neem oor minder belangrike aangeleenthede soos geringe herstelwerk aan die gemeenskaplike eiendom en die betaling van skulde van die huiseienaarsvereniging en om reëlings te tref betreffende die afhandeling van dringende kwessies om verliese te voorkom. Die algemene vergadering mag egter besluit om beperkings te stel op die afhandeling van bogenoemde kwessies byvoorbeeld om beperkings te plaas op betalings aan diensverskaffers.
4. Die professionele bestuurders ontvang gewoonlik betaling ooreenkomstig die getal eenhede en die deelnemingskwota van die eenhede in die skema.

Die administratiewe adviesraad

1. Die Duitse administratiewe adviesraad bestaande uit lede van die woonsteleienaarsvereniging word deur meerderheidsbesluit verkies om toesig oor die finaniele en ander bedrywighede van die professionele bestuurder te hou en hom of haar te ondersteun. Dit stem tot ’n groot mate ooreen met die toesig wat die lede van die regspersoon oor die professionele Suid-Afrikaanse bestuursagent moet uitoefen.
2. Indien die professionele bestuurder ontbreek, mag die voorsitter van die adviesraad ’n algemene vergadering byeenroep of ander addisionele funksies vervul volgens meerderheidsbesluit van die woonsteleienaarsvereniging.
3. Die adviesraad ontvang geen vergoeding vir hulle dienste nie maar word vergoed vir hulle uitgawes in die uitvoering van hulle funksies aangegaan. Hulle word slegs aanspreeklik gehou vir skade wat deur hulle opset of growwe nalatigheid veroorsaak word.

Die algemene vergadering

1. Die algemene vergadering word bevestig as die plek waar beleidsbestuursbesluite geneem word.
2. Die kennisgewingstydperk vir die agenda van die algemene vergadering word verleng van twee na drie weke.
3. Die kworum vereiste vir algemene vergaderings word afgeskaf omrede die vereiste selde nagekom word in groter skemas en omdat uitgestelde vergaderings gewoonlik nie ’n voorgeskrewe kworum het nie en voortgegaan word met slegs twee of drie lede. Daar word gewys op die koste verbonde aan die huur van ’n saal vir die uitgestelde vergadering en die man-ure wat verlore gaan deur die bywoning van die vergadering.
4. Alle besluite op die algemene vergadering is meerderheidsbesluite. Gevolglik word alle verwysings na eenparige besluite, spesiale besluite en ander bykomende meerderheidsbesluite afgeskaf.
5. Besluite deur die rondomtalie-manier geneem, hoef nie meer deur lede onderteken te word nie. Dit kan per e-pos of selfone gekommunikeer en aangeneem of verwerp word.
6. Hoofsaaklik omdat virtuele vergaderings gedurende die COVID-19 tydperk persoon-tot-persoon vergaderings vervang het, bekragtig die Moderniseringwet virtuele vergaderings mits daar terselfdertyd voorsiening gemaak word vir persoonlike bywoning van persone sonder selfone of toegang tot die internet in ’n saal onder beheer van die professionele bestuurder.
7. Ten slotte bevat die bespreking waardevolle inligting deur Duitse regspraktisyns betreffende riglyne en voorwaardes oor tegnologie keuses; kommunikasiemetodes; toegang tot en vertroulikheid in deelname aan virtuele vergaderings; die gebruik van toepaslike harde- en sagteware en die indiensneming van opgeleide personeel om daarmee te werk; die voordele van en uitdagings wat aanlynvergaderings in die gesig staar; databeskermingskwessies en tegniese probleme in aanlyndeelname.

Die bogenoemde nuwighede word breedvoerig ontleed en vergelyk met ooreenstemmende bepalings in die Suid-Afrikaanse wetgewing en regulasies.

Abstract

Die belangrikheid van internasionale handel vir die ekonomiese ontwikkeling van Suid-Afrika kan nie oorbeklemtoon word nie. Dit is daarom noodsaaklik dat daar ’n robuuste regsraamwerk vir die erkenning en afdwinging van buitelandse vonnisse is wat die beste van internasionale praktyke weerspieël. Die onlangse uitbreiding van die BRICS ekonomiese blok, bestaande uit Brasilië, Rusland, Indië, China en Suid-Afrika, en die vooruitsig van selfs verdere uitbreiding, sal hopelik lei tot ’n toename in handelstransaksies binne die blok. Dit moet onvermydelik lei tot ’n toename in litigasie. Dit sal die erkenning en afdwinging van buitelandse vonnisse ’n uitermate belangrike onderwerp maak. Die onlangse innoverende wetgewende ontwikkelings deur die Haagse Konferensie en die Statebondsekretariaat oor die erkenning en afdwinging van buitelandse vonnisse behoort ook as ’n katalisator te dien vir die hervorming van die Suid-Afrikaanse regsraamwerk in hierdie verband om dit in ooreenstemming te bring met huidige internasionale praktyke, sowel as om regsekerheid te bevorder. Die onderhawige artikel bespreek die regsraamwerk vir die erkenning en afdwinging van buitelandse vonnisse in Suid-Afrika vanuit die perspektief van die gemenereg en die statutêre instrumente. Die bespreking toon dat daar ’n behoefte is aan hervorming van die Wet op die Beskerming van Ondernemings: die volledige herroeping daarvan sal voordelig wees vir potensiële vonnisskuldeisers en dit sal ook internasionale geregtelike samewerking bevorder. Verder beveel die outeur aan dat, as gevolg van die ontoereikendheid van die gemeenregtelike raamwerk, die omvang van die statutêre regime insake erkenning en afdwinging van buitelandse vonnisse uitgebrei moet word om meer lande as slegs Namibië in te sluit, en dan veral al die belangrike handelsvennote van Suid-Afrika. Of blote teenwoordigheid steeds as ’n grond vir internasionale jurisdiksie beskou moet word, bly ’n omstrede aangeleentheid. Die outeur doen ’n beroep dat die tersake howe die regsposisie duidelik moet neerlê, sodat regsekerheid kan volg. Hy voer aan dat, ten spyte van die kritiek wat gelewer word teen blote teenwoordigheid as ’n buitensporige grond vir internasionale jurisdiksie, maar as gevolg van die behoefte om die gemenereg te ontwikkel en die strewe om aan die veranderende behoeftes van die samelewing te voldoen, blote teenwoordigheid nogtans as ’n geldige grond in die verband beskou moet word. Hierdie aanbeveling word versterk deur die begrip van sogenaamde comitas tussen die nasies en die ontwikkeling wat deur tegnologie en die vierde industriële revolusie meegebring word. Binne die gemeenregtelike raamwerk is die gronde vir die internasionale jurisdiksie van ’n buitelandse hof taamlik eng: woonagtigheid, domisilie, toestemming tot jurisdiksie en fisieke teenwoordigheid. Die skrywer beveel ’n uitbreiding van die gronde vir internasionale jurisdiksie aan. Daar word ook aanbeveel dat domisilie geskrap moet word as ’n grond vir internasionale bevoegdheid. Ten slotte beveel die outeur aan dat Suid-Afrika, as ’n lidstaat van die Haagse Konferensie, die Haagse Vonniskonvensie van 2019 moet bekragtig of, in die alternatief, sy huidige wetlike raamwerk moet wysig om die nuwe ontwikkelinge in die konvensie en die Statebondsmodelwet te inkorporeer.

Abstract

In 2018 is die Afrika Vastelandse Vryehandelsooreenkoms (African Continental Free Trade Agreement) gesluit met die bedoeling om ’n gemeenskaplike mark vir goedere en dienste op die kontinent te vestig ten einde ekonomiese integrasie en beleggingsgeleenthede te bevorder met die vermindering van armoede as einddoel. Die uiteenlopende regstelsels in Afrika vergestalt die grootste nie-tarief struikelblok vir internasionale handel op die kontinent. Die harmonisering van die regsbeginsels, veral insake alle aspekte rakende internasionale koopkontrakte is dus van kardinale belang vir die bevordering van handel tussen Afrikalande maar ook tussen Afrikalande en hul handelsvennote wêreldwyd. Daar bestaan afdoende bewyse dat internasionale kommersiële arbitrasie die verkose dispuutbeslegtingsmeganisme in internasionale handelsdispute daarstel. Die harmonisering van die substantiewe regsreëls wat internasionale koopkontrakte en verbandhoudende transaksies reguleer; die harmonisering van die aanwysingsreëls oftewel die reëls van die internasionale privaatreg wat die toepaslike substantiewe regsreëls aandui asook die harmonisering van die prosedurele reëls wat internasionale arbitrasie beheers, verteenwoordig dus die drie pilare vir die effektiewe regulering van internasionale handel in Afrika. In hierdie bydrae word dié drie elemente ontleed en voorstelle aan die hand gedoen om kontinentale harmonisering van aldrie te bewerkstellig. Eerstens word aanbeveel dat alle state in Afrika lidlande van die Weense Koopverdrag van 1980 (CISG) word. Tans het die Weense Koopverdrag sewe-en-negentig lidlande wêreldwyd, verteenwoordigend van alle regstradisies. Ten spyte van die feit dat hierdie verdrag meer as veertig jaar oud is, groei die aantal lidlande steeds – meer as twintig lande het sedert 2010 tot die Weense Koopverdrag toegetree. Hierdie standhoudende groei in die getal lidlande dui daarop dat die CISG steeds as ’n gesaghebbende en geldige stel substantiewe internasionale koopreëls beskou word. Tweedens, wat die harmonisering van die aanwysingsreëls betref, word aan die hand gedoen dat die African Principles on the Law Applicable to International Commercial Contracts die beste grondslag daarstel vir harmonisering van tans uiteenlopende benaderings in Afrika tot die vasstel van die toepaslike reg. Derdens word daar na die Wet op Internasionale Arbitrasie 15 van 2017 en die skedules tot daardie wet gekyk vir die harmonisering van die prosedurele regulering van internasionale kommersiële arbitrasie.

Abstract

Building upon the groundwork laid in part one of this two-part article, which illuminated the landscape of collective consumer redress within the European Union (EU), part two delves into the unique trajectory of this legal phenomenon in South Africa. While collective consumer redress is still a burgeoning concept in these jurisdictions, the dynamics governing it display distinctive characteristics, especially in a consumer context. This article commenced by considering the position in South Africa, where class actions under section 4(1) of the Consumer Protection Act 68 of 2008 are specifically scrutinised. Surprisingly, there is a paucity of such actions, prompting a closer examination of the reasons for this. The article seeks to elucidate the status of collective consumer redress in South Africa and to uncover potential insights from the European Union. By scrutinising these frameworks, the article aims to assess whether South Africa could derive benefits from adapting certain elements to enhance the efficacy of its own consumer class actions under the act. Ultimately, the overarching goal of this two-part article is to identify strategies that optimise consumer class action, paving the way for enhanced access to justice for South African consumers. As we navigate through the legal landscape of South Africa, our pursuit is guided by the quest for a more robust and equitable collective redress system that aligns with the evolving needs of consumers in these jurisdictions.

Abstract

Adoption has been a very common legal construction since time immemorial in multiple Western European and other cultures, although it has not been treated equally everywhere. A formally adopted child is legally permanently imputed to the kinship of the adoptive parents who took pity on the vulnerable child and consequently completed the legal process of adoption to take the person into a relationship he or she did not previously occupy. In principle, the motivation behind an adoption should play no decisive role in considering the applicability of the relevant legal norms. The typical motivations range from a burning longing in the potential adoptive parents to fulfil their parenting wishes and a healthy developed sense of empathy with a chosen orphan who can thus be spared growing up in an orphanage. In some comparable Continental legal systems not only children below the age of majority but also adults may be adopted. In those circumstances the motivation is less the result of empathy with the vulnerable potential adoptee. More often it is to accommodate the special needs or interests of the adopting “parent”; also the reason that governed the origin of de jure adoptions in Roman law. Some examples of the motivation behind contemporary adult adoptions in comparable Continental legal systems is discussed with reference also to the unexpected consequences of such adoptions. Regardless of which personal consideration motivates a potential adopter to consider adoption, it should be based on a conscious decision by the adoptive parent to accept the chosen person as an adopted child within the family. Although it should be concluded that adoption rests on a considered voluntary decision on the part of the prospective adoptant to add the chosen person to his family, well-defined legal norms ensure that adoption is no longer treated merely as a contract between interested parties such as for the acquisition of a puppy as a new pet. In the interests of legal certainty, the law does not attach all the consequences that parties intended with their volition, to such volitional decisions. After a finalised legal adoption it would be to the detriment of legal certainty if a mere change of mind on the part of a whimsical adopting parent would suffice to undo retroactively the consequences of the change in the status of the adoptee. Presumably few scholars may consider that current South African law provides for adult adoption. Although the applicable South African statute does not explicitly govern adult adoption, it is submitted that this should at least be considered if a nearly adult person who is already legally married is chosen for adoption before he or she has reached eighteen years of age. The Children’s Act stipulates that it is only when a person reaches that age that he or she is no longer a “child”, and all children, in principle, are adoptable. Although the current Children’s Act refers extensively to the requirement of “consent” with regard to adoption, no mention is made of the obvious prerequisite that the potential adopter must voluntarily decide to adopt the chosen person as adoptee at the final conclusion of the adopting process. The law does not require that there must be an agreement between the biological parent/s and the adoptant nor between the latter and the adoptee as is required for a contract, but no one should be forced to adopt a child against his/her will, nor vice versa – irrespective of whether it may be considered to be in the best interest of the child. Legal certainty will be compromised if decisions on the adoption of a supposedly chosen person are made randomly by judges without regard to the crystallised applicable legal norms merely by justifying the decision with reference to ubuntu. This may well deter prospective adopters from considering adoption as a viable construction. The need for legal certainty regarding the protection of the interests of vulnerable children was the primary consideration for the then South African legislature to pass the first Adoption of Children Act 25 of 1923. The legislature noted the growing problems and legal uncertainty with unregulated de facto adoptions. Notwithstanding the foregoing historical fact, Lekhuleni J in the recent RS case argues that in the interest of de facto adopted children, the well-defined legal norms that had been accepted as crystalised may be abandoned: “Undoubtedly, the recognition of de facto adoptions for the purposes of care, maintenance and proper parental care ensures that the protection of children for whom the adoption statute was intended is not eroded” (par 31). This reasoning apparently sufficed for the court to decide that the defendant may simply be confronted with a child as an adopted child notwithstanding the fact that the ordered finalisation of the adoption process cannot be termed to be the result to which he still voluntary consents. Since his marriage had already ended in divorce more than five years previously he may not have had the intention to continue with any potential adoption procedure regarding a foster child the erstwhile couple took in as foster parents more than ten years previously. It is submitted that nobody should be compelled to accept even a stray dog as a pet against his will and even less so a child as an adoptee – sed, ex Africa semper aliquid novi.

Abstract

Labour law is constantly evolving, with new cases and legal developments shaping how we understand and apply the law. This annual update, now in its sixth year, highlights and analyses significant labour law cases handed down between June 2023 and May 2024, focusing on their impact on legal science. Over the past year, courts have grappled with various complex issues related to employment rights. These cases have resolved disputes between parties and set important precedents that will guide future legal decision-making and scholarship. This update explores the key holdings and reasoning of these landmark cases and their implications for employees, employers and the broader legal landscape. The update aims to deepen our understanding of labour law and its practical application in the modern workplace. The cases discussed in this update have been carefully selected based on their potential to shape legal theory, challenge existing assumptions and spark new avenues of research.

Abstract

Behoudens ’n vererwingsklousule in ’n geregistreerde huweliksvoorwaardekontrak en ’n donatio mortis causa wat aan testamentêre formaliteite voldoen, word alle ander vorme van erfopvolgingsooreenkomste (pacta successoria of pactum successorium as die enkelvoud) as onafdwingbaar beskou. Die vernaamste hedendaagse besware teen die erkenning van die pactum successorium is die beperking van testeervryheid waar die individu van die geleentheid om vererwing deur ’n testament te bewerkstellig ontneem word en die moontlike omseiling van testamentêre formaliteite soos voorgeskryf in artikel 2 van die Wet op Testamente 7 van 1953. Alhoewel verskeie outeurs oor die jare heen (veral in die 1980’s en 1990’s) vir ’n verslapping van die streng verbod op die erkenning van die pactum successorium betoog het, blyk dit dat die howe nie ten gunste van sodanige verslapping is nie. Die pactum successorium was die onderwerp van twee onlangse uitsprake (Oosthuizen v Barnard (20665/2021) 2023 ZAGPPHC 30 (24 Jan 2023) en Lotter v Trustees for Time Being of Phildi Trust (13754/2023) 2024 ZAWCHC 158 (7 Junie 2024)) in die konteks van skikkingsooreenkomste wat in egskeidingsbevele geïnkorporeer is. In beide sake het die howe die vestigingstoets (soos geformuleer in Jubelius v Griesel NO 1988 2 SA 610 (K) en goedgekeur in McAlpine v McAlpine 1997 1 SA 736 (HHA)) toegepas en tot die gevolgtrekking gekom dat die onderskeie erfopvolgingsklousules in die skikkingsooreenkomste inderdaad pacta successoria daarstel, en aangesien dit nie binne die erkende uitsonderings val nie, is die klousules by verstek onafdwingbaar. As kritiek teen die kunsmatige benadering wat deur die howe gevolg word, probeer die outeurs van hierdie bydrae voortbou op die vorige oproepe vir die wyer erkenning van die pactum successorium in die lig van algemene ontwikkelinge wat sedert die 1980’s en 1990’s plaasgevind het, spesifiek met verwysing na die moontlike insluiting van ’n derde erkende vorm van die pactum successorium naamlik ’n erfopvolgingsklousule in ’n egskeidingskikkingsooreenkoms, welke ooreenkoms ’n bevel van die hof gemaak is. Formaliteite, statutêre beperkings en onlangse uitsprake wat testeervryheid beperk, sal uiteengesit word om die huidige primêre besware teen die pactum successorium (soos genoem ’n beperking op testeervryheid en die omseiling van testamentêre formaliteite), te betwis. Met verwysing na die uitsprake in die Oosthuizen- en Lotter-sake kom die outeurs tot die gevolgtrekking dat, gegewe die formaliteite verbonde aan die insluiting van ’n skikkingsooreenkoms in ’n egskeidingsbevel, sodanige ooreenkomste as ’n derde uitsondering op die streng verbod teen die erkenning van die pactum successorium beskou moet word.

Abstract

In hierdie saak het ons weer eens te make met ’n eiser wat probeer om die minister van polisie middellik aanspreeklik te hou vir ’n delik wat deur een van sy werknemers gepleeg is. Dit is ’n voorbeeld van ’n saak waarin die werknemer iets doen wat ons kan beskryf as strydig met, of afwykend van, die take waarvoor die persoon aangestel is. Inderdaad, die pleeg van ’n geweldsmisdaad deur ’n polisieamptenaar is ooglopend strydig met die terme van sy of haar indiensneming. In sodanige gevalle behoort die hof die sogenaamde standaard-toets vir middellike aanspreeklikheid toe te pas. Dit sou behels dat daar vasgestel moet word of daar, ongeag die feit dat die werknemer subjektief gesproke opgetree het in die nastrewing van sy of haar eie belange, vanuit ’n objektiew oogpunt, ’n genoegsame noue verband getrek kan word tussen die delik en die werkgewer se doelwitte of besigheid. Die feite van die saak het die hof genoop om die gevestigde regsbeginsels, soos geformuleer en voorgeskryf deur die standaardtoets vir afwykingsgevalle, toe te pas. Die uitspraak gaan gebuk onder heelwat gebreke. In die eerste instansie is daar ’n versuim om die nodige feitelike omstandighede te skets. Dit maak dit baie moeilik vir die leser om die hof se argumente te volg. Voorts het die hof nie daarin geslaag om dit as ’n afwyking-saak te sien nie, met die gevolg dat die korrekte regsvraag nie geidentifiseer is nie. Inteendeel, die regsvraag wat die hof indentifiseer, skep die indruk dat middellike en direkte aanspreeklikheid met mekaar verwar is. Dit verras daarom ook nie dat die uitspraak nie die relevante regsbeginsels op ’n samehangende wyse beskryf of toepas nie. In die algemeen moet dit as ’n swak uitspraak beskou word. Die vonnisbespreking lig enkele van die swak punte uit in die hoop dat soortgelyke foute in die toekoms vormy kan word. In die finale instansie word daar ook in die bespreking enkele breë en algemene opmerkings gemaak oor die praktiese uitdagings en teoretiese implikasies van die staat se uitdyende deliktuele aanspreeklikheid.

Abstract

In Berlein v Salisburg Landy (Pty) Ltd ((3330/20) 2023 ZAMPMBHC 52 (26 Sept 2023)) het die hof ’n likwidateur kragtens artikel 163(2)(b) van die Maatskappywet 71 van 2008 aangestel. Die beslissing word gekritiseer eerstens omdat regshulp kragtens artikel 163(2) toegestaan is sonder dat ’n aansoek op grond van artikel 163 voor die hof gedien het. ’n Hof het geen diskresie om regshulp kragtens artikel 163(2) uit te oefen alvorens die gronde in artikel 163(1) bewys is nie. Tweedens het die hof ten spyte van die wye diskresie wat dit ingevolge artikel 163(2) geniet, ’n likwidateur aangestel terwyl daar verskeie alternatiewe en meer gepaste vorms van regshulp tot die hof se beskikking was wat minder drastiese gevolge vir die maatskappy en ander belanghebbendes sou inhou. Die feite en beslissing in hierdie saak lig sekere probleme en potensiële probleme met betrekking tot die formulering van artikel 163(2)(b) van die wet toe. Artikel 163(2)(b) van die wet wat die hof magtig om ’n likwidateur aan te stel, word vergelyk met artikel 241(3)(b) van die Kanadese Corporations Act (RSC 1985 c C-44) en artikel 233(2) van die Australiese Corporations Act 2001. Die regsposisie in Engeland word ook oorweeg. Die gevolgtrekking word gemaak dat alhoewel die regshulp in die laasgenoemde bepalings in die Kanadese en Australiese reg oënskynlik soortgelyk is aan die regshulp wat in artikel 163(2)(b) vervat is, is daar belangrike verskille in die formulering daarvan. Die bewoording van artikel 163(2)(b) van die wet is boonop uit pas met ander bestaande Suid-Afrikaanse regsbeginsels en statutêre bepalings in die volgende opsig: In Suid-Afrika word ’n likwidateur aangestel deur die meester van die hooggeregshof en nie deur ’n hof nie. Kragtens artikel 163(2)(b) kan ’n likwidateur aangestel word wanneer dit vir die hof voorkom dat die betrokke maatskappy insolvent is. Die bewoording van hierdie artikel is problematies, aangesien die hof blykbaar nou die likwidasie van ’n maatskappy kan beveel sonder enige konkrete gronde of bewyse dat die maatskappy insolvent is. Daar word gevolglik geargumenteer dat die hof se vertolking van artikel 163(2)(b) foutief is aangesien die hof nagelaat het om artikel 163(2)(b) saam met die gronde vermeld in artikel 163 te lees. Die hof se bevinding dat blote bewerings van wanbestuur aanduidend is van ’n maatskappy se insolvensie wat ’n bevel kragtens artikel 163(2)(b) regverdig, word ook krities onder die loep geneem. Die outeurs beveel enkele wysigings tot artikel 163(2)(b) aan.