Abstract

None

Abstract

Die Maatskappywet 71 van 2008 skep ’n regsmiddel van laaste hulp wanneer daar nie genoeg steun van skuldeisers is om ’n sakereddingsplan te aanvaar nie. Dit verg ’n hofaansoek om (die uitslag van) ’n stemming waartydens die sakereddingsplan verwerp is, ter syde te stel. Daar is verskeie gapings in die wet wat die afdwinging van hierdie regsmiddel bemoeilik. Die vertolkingsprobleme wat vernaamlik in hierdie bydrae aangespreek word, is: Wat is die sneller vir die regsmiddel binne die konteks van die wet? Behels die regsmiddel dat die hof ’n diskresie uitoefen? Wat beteken die vereiste vir tersydestelling dat die stemming onvanpas was? Hoeveel faktore moet die hof volgens die wet in ag neem wanneer dit hierdie regsmiddel oorweeg? Wat is die vertolking van die drie faktore wat spesifiek in die wet genoem word wat oorweeg moet word, en in besonder sluit die eerste faktor die oorweging van goeie trou in? Met verwysing na watter tydstip moet oorweeg word of die stemming paslik was? Wat is die gevolge van die tersydestelling van (die uitslag van) die stemming? Wie moet as respondente gevoeg word tot ’n aansoek vir tersydestelling? Wat is die gevolg van die oënskynlike teenstrydigheid tussen die tersydestelling van die uitslag van ’n stemming, en die tersydestelling van ’n stemming, aangesien die wet beide uitdrukkings gebruik? Maak die regsmiddel dit moontlik dat die hof kan verklaar dat ’n sakereddingsplan soos gewysig deur die hof geag aanvaar te wees?

Daar word ook sydelings na moontlike grondwetlike kwessies verwys wat ter sprake kan kom by die regsmiddel. Terwyl verskeie van die leemtes wat deur die wetgewing gelaat is, gevul is deur die regspraak, was die wyse waarop dit gebeur het, in verskeie opsigte verrassend. Dit is veral ’n probleem dat benewens die drie faktore wat uitdruklik in die wet genoem word wat in ag geneem moet word wanneer die hof die regsmiddel oorweeg, die hoogste hof van appèl beslis het dat daarbenewens verdere faktore oorweeg moet word wat insluit dat die belange van alle belanghebbendes teen mekaar opgeweeg moet word. Dit behels potensieel die belange van ’n groot groep persone, insluitend die klante van die besigheid.

Dit is moeilik om te dink dat dit werkbaar by gebruik van die regsmiddel is om die belange van al hierdie persone in gedagte te hou. Daar bly ook ’n vraagteken hang oor die vraag of goeie trou oorweeg word wanneer die regsmiddel ter sprake kom, alhoewel daar sterk aanduidings is dat dit wel die geval is. Die bydrae moet saamgelees word met dié van ander kommentators wat uitwys hoe slordig hoofstuk 6 van die wet opgestel is en hoeveel leemtes dit het. Sakeredding is so ’n belangrike aangeleentheid dat hierdie hoofstuk van die wet die sosio-ekonomiese welstand van ons land in gedrang kan bring.

Abstract

Die digitale revolusie tydens die laaste drie dekades het ’n enorme impak gemaak op die wyse waarop verbruikers en verskaffers tans optree. Hierdie ontwikkeling skep nou nuwe uitdagings vir verbruikersbeskerming en die regulering van verskaffers. Die verbruikersregbeskermingsmodel waarop bestaande verbruikersregwetgewing in Suid-Afrika en wêreldwyd geskoei is, moet opnuut in oënskou geneem word om te bepaal of dit nog in pas is met die eise van die internetverbruikerswêreld.

Die artikel skop af met ’n ontleding van die eienskappe van digitale verbruikers en die soort transaksies wat hulle sluit. Daar word ook daarop gewys hoe verskillende veilige betalingsmetodes bygedra het om die vertroue van verbruikers in internethandel te laat groei.

Die artikel ontleed die bestaande pogings om verbruikersreg wêreldwyd te harmonieer. Ten spyte van kulturele, sosiale en ekonomiese verskille bestaan daar nogtans ’n wye verskeidenheid van soortgelyke kwessies wat voorkom en wat vatbaar is vir harmoniëring. Dit is veral die geval met betrekking tot die kwessies wat internethandel opwerp. Landsgrense is vinnig besig om te verdwyn en oorgrensverbruikerstransaksies is nou alledaags wat verdere eise aan verbruikersbeskerming stel. Die invloed van die Verenigde Volke se Kommissie vir Internasionale Handelsreg (UNCITRAL) se Modelwet vir Elektroniese Handel en Transaksies (Model Law on Electronic Commerce) van 1996 op die Suid-Afrikaanse reg en verbruikersreg word ontleed. Daar word ook gekyk of die Wet op Elektroniese Kommunikasie en Transaksies 25 van 2002 wat op die Model Law geskoei is nog pasgemaak is om meer onlangse ontwikkelings baas te raak. Daar word ook ’n ontleding gedoen van die wisselwerking tussen die Wet op Elektroniese Kommunikasie en Transaksies 25 van 2002 en die latere Verbruikersbeskermingswet (Consumer Protection Act) 68 van 2008.

Die artikel toon hoe die groei van toegang tot slimfone in Afrika tot wyer toegang tot die internet aanleiding gee en daarmee bydra om die sogenaamde digitale gaping te vernou. Dit maak dit nou ook moontlik vir verbruikers in afgeleë landelike gebiede om deel te neem aan internethandel. Daar word verwys na die sukses met die elektroniese bankwese in Oos-Afrika in hierdie proses.

Die ontwikkeling van verbruikersreg in Suid-Afrika word as ’n voorbeeld gebruik om aan te toon hoe die plaaslike verbruikersreg wat tot relatief onlangs onderontwikkel was, deur omvattende wetgewing soos die Nasionale Kredietwet 34 van 2005, die Consumer Protection Act (Verbruikersbeskermingswet wat egter nie op Afrikaans uitgegee is nie) 68 van 2008 en die Wet op Beskerming van Persoonlike Inligting 4 van 2013 vernuwe is, maar dat hierdie wetgewing alreeds nie meer voldoende voorsiening maak vir die eise van internethandel nie.

Ten slotte word daar breedweg gewys op die vereistes waaraan verbruikersbeskermingswetgewing moet voldoen om voorsiening te maak vir digitale verbruikersbeskerming. Daar word ook aan die hand gedoen dat die feit dat baie Afrika lande se verbruikersbeskermingswetgewing nog onderontwikkeld is, die moontlikheid bied om moderne pasgemaakte maatreëls te ontwikkel met verwysing na verwikkelinge elders in die wêreld sonder om deur die langsame ontwikkelingsprosesse van elders te gaan.

Abstract

Die beslissing van die appèlhof van Nieu-Suid-Wallis in die Cooper-saak en die regsgevolge daarvan, toon dat die redelikheidskriterium ’n deurslaggewende rol speel om te bepaal of ’n skemareël wat die aanhou van huisdiere verbied onredelik en dus ongeldig is. Die aanwending van die redelikheidskriterium bied ook ’n aanduiding of die weiering van die trustees om hulle toestemming tot die aanhou van ’n dier te verleen onredelik is en gevolglik deur die hof vervang kan word met ’n beslissing dat die dier wél aangehou mag word.

Die outeur toon dat die drieledige toets waarop die hof in die Cooper-saak gesteun het om die skemareël wat ’n algehele verbod op die aanhou van diere geplaas het, ongeldig te verklaar, ooreenstem met die Suid-Afrikaanse redelikheidtoets. ’n Algemene verbod op die aanhou van diere is onredelik en dus ongeldig omdat dit die erkende eiendomsbevoegdheid om ’n huisdier aan te hou, ontken.

Die voorgeskrewe skemareëls is nie op ’n kontrak gebaseer nie, maar verskaf eerder ’n raamwerk waarvolgens harmonie in die skema bewerkstellig kan word. Daarom maak dit nie saak of die gewraakte reël deur ’n eenparige of ’n spesiale besluit ingevoer is nie. Die beslissing van die ombud of die hof moet op ’n objektiewe redelikheidstoets berus. ’n Skemareël wat die aanhou van diere sonder meer verbied is onredelik en dus ongeldig omdat sodanige reël nie ’n meganisme aan die trustees verleen om die unieke omstandigheid van die eienaar of dier in ag te neem om die aanhou van die dier te bewillig of af te keur nie. Die reël beperk die erkende eiendomsbevoegdheid om diere aan te hou onredelik en onnodiglik. Dit volg nie ’n gebalanseerde benadering tot die velerlei belange wat by die aanhou van diere ter sprake is nie, maar beklemtoon eerder die belange van eienaars wat sonder meer teen die aanhou van diere in die skema gekant is.

Abstract

Section 211(3) of the Constitution of the Republic of South Africa, 1996 provides that no recognition of customary norms may be upheld if such norms are in conflict with either the constitution or any other law that deals specifically with customary law: “The courts must apply customary law when that law is applicable, subject to the Constitution and any legislation that specifically deals with customary law.” The current Recognition of Customary Marriages Act 120 of 1998 deals explicitly with the recognition of customary marriages which are concluded in accordance with customary law (s 1). Customary law is defined as the “customs and usages traditionally observed among the indigenous African peoples of South Africa and which form part of the culture of those peoples”. It follows from a further reading of section 1 that a customary marriage is reserved for those indigenous African peoples who observe such customs and usages.

It is provided in section 10(4) that “[d]espite subsection (1), no spouse of a marriage entered into under the Marriage Act, 1961, is, during the subsistence of such marriage, competent to enter into any other marriage”. This must be read with the definitions contained in section 1: “‘customary law’ means the customs and usages traditionally observed among the indigenous African peoples of South Africa and which form part of the culture of those peoples; ‘customary marriage’ means a marriage concluded in accordance with customary law”. Without the requisite legal competency, no legal subject can enter into any relationship to which the law may attach any consequences. Nobody can enter into a customary marriage if any of the presumed future spouses is already in a civil marriage according to the Marriage Act 25 of 1961, not even if the two parties are married to each other.

According to the custom of various indigenous nations, if a man enters into a valid customary marriage with a woman who had never been married before but who is the mother of children born out of wedlock (spurii), the metaphor applies that he “who takes the cow also acquires the calf”. He will as part and parcel of the lobola ceremony be seen as the adopting stepfather of his wife’s children, with all the accompanying consequences. He will automatically be responsible for the future maintenance of those children as his adoptive children and they will acquire all rights and privileges that are bestowed on a child, including the right to inheritance and the right to his family name. As a consequence of this new relationship, all legal ties with the biological father of the adopted child are severed and the biological father will no longer be responsible for the maintenance of his offspring.

In January 2019 an erstwhile law professor from UNISA who still retained his German citizenship, was gravely ill and cared for on life-support at a hospital in the Pretoria district. While in hospital, he tied the marriage knot with Miss Vilakazi, a Zulu woman with whom he had been in a relationship for the past five years. Miss Vilakazi was a spinster, but she had a Zulu daughter who was born out of wedlock more than eight years previously out of a relationship with an erstwhile Zulu lover. This child had been in the care of her maternal grandmother in Natal and, according to Zulu customary norms, was considered part of the house of her maternal grandfather, Vilakazi. She consequently carried the name Vilakazi as her registered surname on her official birth certificate. The marriage, which was conducted on 29 January 2019 in the hospital in Pretoria, was concluded with adherence to all the requirements of Act 25 of 1961. The civil marriage was duly registered as such. The late professor passed away in the hospital barely three weeks later on 19 February 2019.

Less than 24 hours before the demise of the professor a purported customary marriage was concluded, apparently on behalf of the professor with the recently married Mrs Schulze by proxy by a friend of his in the Newcastle district in Natal after having paid R60 000 as ilobolo. The ceremony was concluded with the ceremonial slaughtering of the prescribed goat. However, during this ceremony the groom was not present but on life support in a Pretoria hospital and not necessarily compos mentis – the court was told that he was represented by a friend. Zulu customary law, however, does not recognise a marriage concluded by proxy with a substitude bridegroom as was known in Roman-Dutch law as “a wedding with the glove”. Neither the Marriage Act nor the Recognition of Customary Marriages Act, however, recognises a second marriage after the conclusion of a civil marriage by any of the purported newly weds – even if both “spouses” had been present in person.

The mother of the late Professor Schulze, after his demise in South Africa, amended her last will in Germany and appointed her lifelong partner as sole beneficiary of her significant estate. She passed away in Germany in October 2019.

In November 2019 the recently married Mrs Schulze, on behalf of her minor daughter, successfully approached the high court in Pietermaritzburg, where Zaca AJ issued an order compelling the South African department of home affairs to issue the daughter with a new birth certificate that reflects the late Professor Schulze as her father.

Notwithstanding the unease of the officials at home affairs with this court order, the minister of home affairs, Mr Motsoaledi, personally intervened in August 2020 and the new birth certificate was issued as requested. Relying on this newly issued birth certificate, the applicant claims an amount of not less than R8 million in Germany from the estate of the late mother of Professor Schulze. For this purpose, the applicant relies on a principle in German law, the Pflichtteilsanspruch, according to which any descendant of the deceased has a right to a prescribed portion, a so-called legitimate portion of the estate, if not mentioned or sufficiently bestowed in the last will. This raises a number of seriously flawed legal arguments that are analysed in this article.

It is submitted that the perceived lobola marriage ceremony conducted on behalf of the late professor on 18 February 2019 in Newcastle, less than 24 hours before his demise, is void because of the explicit constitutional provision and the relevant section 10(4) of the Recognition of Customary Marriages Act 120 of 1998, which excludes any competency to enter into a customary marriage if any of the parties involved is already married. At the date of the perceived lobola ceremony, Mrs Schulze had already been civilly married to Professor Schulze for more than three weeks and thus both spouses lacked the necessary competency to enter into a valid customary marriage. Whether a valid customary marriage could have been concluded at all with a man who did not live according to the customs and usages of the Zulu, is also highly questionable.

Because the perceived lobola marriage is a nullity, no legal consequences can flow from this nullity and the so-called customary adoption of the daughter (“the calf with the cow”) is a nullity too. At no stage was any of the requirements for a valid adoption as governed by the Children’s Act 38 of 2005 adhered to. The minister of home affairs should have immediately given notice of appeal after the unconvincing judgment of Zaca AJ was handed down in January 2020. As the responsible minister, he should guard the upholding of the constitution and the applicable legal provisions unambiguously contained in the relevant section 10(4) of Act 120 of 1998. It is a pity that the so-called adherence to the principles of the “rule of law” is not even paid lip service in this case. Bennett, as a renowned expert on customary law, correctly pointed out that the legal orders are not unconnected. It may never be assumed that the people concerned are unaware of how to manipulate the resources offered them by legal pluralism (A Sourcebook of African Customary Law for Southern Africa (1991) 50).

Abstract

Die wetgewer poog om met die Wysigingswetsontwerp op Outeursreg ingrypende veranderinge in die Wet op Outeursreg aan te bring, waarby die instelling van billike gebruik (“fair use”) ingesluit word. Hierdie voorgestelde wysiging blyk nie die resultaat te wees van enige erkende hersieningsproses nie, en vereis ’n deeglike ontleding van die gevolge daarvan. Hierdie radikale afwyking van ons huidige benadering ten opsigte van die uitsonderings in outeursreg is deur sommige bekende tegnologie maatskappye ondersteun, nie net in Suid-Afrika nie, maar ook in ander regsgebiede soos die Verenigde Koninkryk, Australië en Nieu-Seeland. Die artikel spreek ernstige kommer uit oor die implikasies van die instelling van billike gebruik in die Suid-Afrikaanse reg. Sodra verby die retoriek van die beweerde meerderwaardigheid van billike gebruik beweeg word, is die prentjie wat ontstaan verontrustend. Alhoewel daar entoesiastiese ondersteuning blyk te wees vir die instelling van billike gebruik vanuit sekere oorde, is die geskiedenis daarvan om regsekerheid te vestig in die regsgebied van sy statutêre oorsprong, die Verenigde State, minder bemoedigend. Billike gebruik vereis ’n litigasieproses tussen die verskillende partye om die toelaatbare uitsonderings op outeursreg te bepaal. Daar is geen noodwendige rede waarom billike gebruik meer responsief is op tegnologiese verandering as wetgewende hervorming nie.

Daar is beduidende verskille in ons regstelsel en die litigasieproses wanneer dit vergelyk word met dié van die Verenigde State. Versuim om die verskille te erken, kan tot onvoorspelbare en onbedoelde gevolge lei. Uitsonderings op die outeursreg behels aspekte van openbare beleid. Dit moet nie deur regters beslis word ooreenkomstig ’n agenda wat daargestel is deur private litigante nie. In ’n demokratiese samelewing moet openbare beleidskwessies deur die parlement bepaal word en dit mag openbare deelname insluit.

Billike gebruik, of enige vorm van oop uitsonderings, kan daartoe lei dat Suid-Afrika sy verdragsverpligtinge kragtens die Bernkonvensie, die TRIPs-ooreenkoms en in die besonder die sogenaamde “drie-stap-toets” mag oortree. Dit is ook duidelik dat die houding van die Europese Unie en die Verenigde State teenoor die groot tegnologie maatskappye minder uiteenlopend is, en dat wetgewende maatreëls ingestel word, of oorweeg word, om die uitbuiting van die regte van outeursreghebbendes te beperk. Voorstanders vir die instelling van billike gebruik het nog geen regverdiging verskaf waarom Suid-Afrika dit só moet gedra oor sy internasionale verpligtinge nie.