Abstract

Personal rights may be transferred by means of cession, and, in such an instance, the cedent (creditor) does not need the debtor’s permission, but once the debtor has been informed, the debt is redeemed only if he performs against the cessionary. If however, someone owes a debt, he (the debtor) can free himself of the obligation only if he redeems the debt, if he is released, or through the running of prescription. But sometimes it might be necessary that a restructuring of someone’s debts takes place or the debtor may want to be replaced with someone else who is willing to take over his obligation. This can be done only with the cooperation and agreement of the creditor. In such a case the debtor delegates his obligation to another person, who then becomes the new debtor of a new debt – the creditor relinquishes his right against the old debtor and accepts the new debtor and the new debt. The old debt no longer exists. It is also possible to rearrange the debt and create a new obligation which extinguishes the old debt – a novation takes place.

This contribution starts with a discussion of these general principles and particularly the role that they (should) play when one is dealing with a secured debt which the debtor wants to delegate or when novation comes into play. This leads into a discussion of Wilke NO v Griekwaland Wes Korporatief Ltd (1327/2019) 2020 ZASCA 182 (23 Dec 2020) and the judgments in the earlier courts in which the supreme court of appeal and the other courts did not consider the implications of delegation and novation on an underlying debt when that debt was secured. Delegation and novation extinguish the underlying debt and any security right fortifying that debt is thereby also extinguished because of the principle of accessority. If the creditor requires the new debt to be secured, a new security right needs to be established by meeting all the requirements for the establishment of such security whether it is a right of suretyship or a real security right. A creditor must carefully consider agreeing to a delegation or novation of a secured debt since the implication is that he loses his secured and preferential position, and, even with the creation of a new security right, he loses the ranking he initially held in the line of secured creditors when a right of mortgage, for example, is at stake – qui prior est tempore potior est iure (D 20 4 11pr).

Abstract

In Beadica 231 CC v Trustees, Oregon Trust het die konstitusionele hof bevestig dat die handves van regte indirek toegepas moet word op kontraktuele bepalings en die uitvoering daarvan. Volgens die hof is begrippe soos redelikheid, billikheid, goeie trou en grondwetlike waardes nie regsbegrippe nie maar abstrakte waardes wat gebruik word om die regsreël toe te pas dat kontrakte nie teen die openbare beleid mag wees nie. Daarmee wou die hof meningsverskille in die regspraak en -literatuur uit die weg ruim. Dit is onwaarskynlik dat die hof daarin geslaag het. Die werklike meningsverskille gaan oor hoeveel gewig in besondere gevalle geheg moet word aan kontrakteervryheid aan die een kant, en die handvesregte wat deur kontrakte en hulle uitvoer beperk word aan die ander kant. Deur bevindings in uitsprake sorgvuldig te motiveer met verwysing na die faktore in artikel 36(1) van die grondwet sal die standpunte duideliker gestel word en meer sinvolle debatte daaroor gevoer kan word. Dit verg ’n direkte toepassing van die handves van regte.

In AB v Pridwin Preparatory School het die konstitusionele hof beslis dat wanneer die ongeldigheid van optrede ingevolge ’n kontraktuele bepaling op die openbare-beleid-reël gebaseer word, die handves indirek daarop toegepas moet word, terwyl gevalle waarin die applikante hulle saak slegs op die skending van handvesregte baseer, nie-kontraktuele geskille is waarop die handves direk toegepas moet word. Die skending van handvesregte vind egter nooit in ’n lugleegte plaas nie, maar altyd binne die raamwerk van die een of ander regsterrein, in hierdie geval die kontraktereg, en die uitwerking van die uitoefening van die grondwetlike reg op kontrakteervryheid op ander handvesregte moet vasgestel word ongeag of indirekte of direkte toepassing van die handves plaasvind. Daar bestaan nie so iets soos gewone kontraktereg en daarnaas grondwetlike kontraktereg nie. Die hof se direkte toepassing het in elk geval op indirekte toepassing neergekom want die algemene beperkingsbepaling is nie toegepas nie. Die hof se uitleg van “in terms of law” in artikel 36(1), naamlik dat dit slegs geld vir beperkings “in” regsreëls, is die enigste rede wat die hof sedert 1995 aangevoer het waarom die hof die handves nie direk op kontraktuele bepalings en hulle uitvoering toepas nie. Die uitdrukking sluit geen beperking uit nie, maar verorden die formele legaliteitsbeginsel dat alle beperkings uitdruklik of stilswyend deur regsreëls gemagtig moet word. Die hof se benadering veroorsaak verwarring en onsekerheid soos duidelik blyk uit onder andere die verskillende uitsprake in Dladla v City of Johannesburg (2018 2 BCLR 119 (KH), 2018 2 SA 327 (KH)).

Abstract

Die uitbreek van die coronavirus in 2019 (Covid-19) het baie individue in hul daaglikse lewens geraak. In die nasleep daarvan is wêreldekonomieë verwoes, staatshulpbronne uitgeput en mediese infrastrukture is op die rand van ineenstorting gelaat. Dit is geen wonder dat die regering, toe die Covid-19 infeksie gedurende 2020 vir die eerste keer in Suid-Afrika waargeneem is, vinnig stappe geneem het om die infeksie in te hok sodat lewens gered kon word nie. Dit is gedoen met die verklaring van ’n nasionale ramptoestand onder die Wet op Rampbestuur 57 van 2002 met die implementering van ’n sogenaamde harde inperking in Maart 2020 wat ’n oorvloed van regulasies meegebring het. Dit is nie die bedoeling om die inperkingsregulasies te bespreek nie, maar om die tugmaatreëls van die hof in Administrator of Dr JS Moroka Municipality v Kubheka (2020 3 All SA 96 (ML)) te bespreek. Verskeie regspraktisyns betrokke in daardie saak het blykbaar nie oor geldige permitte beskik wat ingevolge die regulasies vereis is nie. Die hof was krities oor die skynbare oortreding en het ’n afskrif van die uitspraak na die direkteure van die Mpumalanga en Gautengse regsadviesrade verwys. Die hof het ook verskeie van die regspraktisyns verbied om fooie en kostes vir die bywoning van daardie hofaansoek van 31 Maart 2020 te eis. Teen dié agtergrond bespreek die outeur die hof se toesighoudende rol en sy dissiplinêre funksie van die regsberoep, sowel as die wyse waarop die hof en die regsadviesraad wangedrag van regspraktisyns in die algemeen kan aanspreek. Daar word verwys na die verskillende filosofiese modelle wat gebruik kan word in die algemene regulering van die regsberoep, wat die doel van dissiplinêre aksies in die konteks van die beroep beïnvloed asook die tipe dissiplinêre aksies wat gebruik kan word. Die verantwoordelikheid van ’n regspraktisyn om niks te doen wat die regsprofessie in oneer kan bring nie, word beklemtoon. Respek vir die hof, eerlikheid, integriteit, en ook die nakoming van die landswette deur alle regslui is noodsaaklik vir die behoorlike funksionering van die regsberoep.

Abstract

Om behoorlik ingeligte en oorwoë pandemie-reaksie en bestuursplanne in werking te stel, wend state, insluitend Suid-Afrika, hul tot georuimtelike inligtingstelsels en ander georuimtelike waarnemingsmetodes. Die data wat deur hierdie tegnologie versamel word, verskaf belangrike insigte in die dinamiese aard van die Covid-19-pandemie, die siekte se verspreidingspatrone en kon selfs uitbraakpatrone voorspel. Deur die patrone en aard van die ontwikkelende pandemie deur middel van georuimtelike waarneming en inligtingstelsels te verstaan, kon regerings betyds die nodige voorbereidings tref ten einde te verseker dat voldoende mediese toerusting aangekoop en beskikbaar gestel word, menslike hulpbronne dienooreenkomstig bestuur word en kwarantyn- en grendelmaatreëls wat lewens kan red in plek gestel word ten einde die verspreiding van hierdie aansteeklike siekte te beperk. Alhoewel georuimtelike waarneming en inligtingstelsels ’n belangrike rol speel deur data vanuit verskillende bronne te versamel, die visualisering van pandemie-inligting moontlik te maak, positiewe gevalle op te spoor en streekuitbrake te voorspel, is die regulering van hierdie tegnologieë gefragmenteerd, soms teenstrydig met nasionale wetgewing, en stem baie min lande se nasionale data en privaatheidswetgewing ooreen met internasionale reguleringsinstrumente. Gedagtig daaraan dat georuimtelike waarneming en inligtingstelsels slegs hulle volle potensiaal sal bereik wanneer die inligting wat deur hierdie tegnologieë versamel word, saamgevoeg en as groot data in geheel geanaliseer en toegepas word, is dit belangrik dat lande se nasionale wetgewing en beleide grotendeels ooreenstem met internasionale instrumente sodat data veilig gedeel kan word. Hierdie harmonisering van nasionale en internasionale reguleringsraamwerke moet steeds geskied met behoorlike beskerming van individuele inligtingsprivaatheid op nasionale vlak. Die Covid-19-pandemie was ’n wekroep tot aksie vir die etiese gebruik van georuimtelike tegnologieë. In hierdie artikel word die verskillende praktiese toepassings van bestaande geografiese waarnemingstegnologieë tydens die Covid-19-pandemie in Suid-Afrika ondersoek, en hoe hierdie ruimte-tegnologieë en die data wat daaruit voortspruit, op internasionale en nasionale vlak gereguleer word. Gedagtig aan die waarde wat hierdie tegnologieë kan bydra tot die voorspelling, en bestuur van natuurrampe en gesondheidsrampe, word die artikel afgesluit met ’n paar aanbevelings vir toekomstige regulering om die gebruik van hierdie tegnologieë te optimaliseer deur internasionale harmonisering, samewerking en die verbetering van nasionale vaardighede.

Abstract

Die Suid-Afrikaanse erfreg, as deel van die privaatreg, spesifiek die vermoënsreg, opereer aan die hand van die subjektiewe regsleerbenadering en veral die inbegrepe beskikkingsbevoegdheid – as een van die inhoudsbevoegdhede – waaroor ’n regsubjek as die reghebbende van subjektiewe regte beskik. Die beskikkingsbevoegdheid word uitgeoefen aan die hand van ’n beskikkingshandeling – as regshandeling – wat moontlik is weens die uitoefening van die regsbevoegdhede waaroor regsubjekte beskik, vernaamlik die regsbevoegdheid en handelingsbevoegdheid. Op die gebied van die erfreg, deur enersyds die beskikkingshandeling te onderskei van ander handelinge en aangeleenthede wat inhoudelik in die testament mag voorkom (byvoorbeeld die herroepingshandeling) en andersyds te onderskei van ander handelinge in die testeerproses (byvoorbeeld die verlydingshandelinge ten einde aan die formaliteitsvereistes te voldoen) sal die begripsverwarring wat in die Suid-Afrikaanse erfreg heers, veral wat die testateur se bedoeling betref en gevolglik ook die begrip van ’n testament as sodanig, ten beste aangespreek word. Die testateur se bedoeling kan slegs teoreties korrek verklaar word aan die hand van ’n voorgestelde handelingsmodel ten opsigte van die deurlopende proses van testering ten einde te toon dat testateursbedoeling ’n saamgestelde, meersydige konsep is, wat meerdere bedoelingsvorme of bedoelingsfasette omvat. Die beskikkingsbedoeling byvoorbeeld, moet ten eerste gevorm word alvorens dit tot uiting kan kom in ’n wilsverklaring, as die tersake beskikkingshandeling. Die handelingsmodelbeskouing staan in teenstelling tot die tradisionele beskouing dat ’n testament die gevolg is van die eenmalige aanwesigheid van ’n aantal gestelde vereistes (die sogenaamde “vereistesmodel”). Ingevolge die handelingsmodel-beskouing is ’n testament die gevolg van ’n proses van testering wat die verrigting van spesifieke handelinge met bepaalde gepaardgaande bedoelingsvorme behels, wat deur verskeie partye verrig word ten einde ’n testament daar te stel. Die plek en rol van, sowel as die wisselwerking tussen, die onderskeie “vereistes” kan slegs teoreties korrek gekontekstualiseer word ooreenkomstig hierdie beskouing. Dit staan ’n bevoegde testateur vry om na keuse oor sy of haar bates te beskik aan die hand van die beginsel van testeervryheid. Die beskikking oor bates geskied by wyse van ’n testeerhandeling, as die tersake regshandeling in die erfreg. Ten einde te kwalifiseer as ’n testeerhandeling, word ’n volledige beskikkingshandeling vereis, in die sin dat al die elemente vir ’n testamentêre beskikking teenwoordig moet wees; sowel die nodige testeerbedoeling (animus testandi) as die bedoeling dat daar by die dood regtens aan die beskikking gevolg gegee moet word. In die testate erfreg word ’n skriftelike wilsuiting, soos beliggaam in ’n geldige testament, vereis. Die testeerhandeling – as die vergestalting van die beskikkingsbedoeling en testeerbedoeling (animus testandi) – laat die dokument wat dit beliggaam, as testament kwalifiseer. Hierdie prosesmatige beskouing – met die klem op die testeerhandeling eerder as op voldoening aan ’n reeks vereistes – bied ’n behoorlike verklaring van wat ’n testament is, klaar die huidige begripsverwarring met betrekking tot testateursbedoeling op en lê die grondslag vir die bekendstelling van ’n bedoelingsleerstuk in die Suid-Afrikaanse erfreg.

Abstract

Daar is in Suid-Afrika verskeie vrywillige godsdiensorganisasies. Hulle leerstellings het betrekking op geloofsgebaseerde aangeleenthede. Sodanige organisasies vervul ook funksies ten aansien van die bestuur van die kerk, die hiërargiese samestelling daarvan, administratiewe aangeleenthede, die gedragskode van lidmate en leraars en dissiplinêre optrede ingevolge huishoudelike tribunale. Die verhouding tussen die lidmate en die organisasie waartoe hulle hul vrywillig verbind het, is nie statutêr van aard nie. Die verhouding is gebaseer op die interne grondwet van die godsdienstige organisasie wat beteken dat die bevoegdhede wat byvoorbeeld uitgeoefen word deur dissiplinêre tribunale, gebaseer is op die instemming van die betrokkenes. Kragtens die bevoegdhede wat so verleen is, bestaan ’n ongelyke verhouding tussen die leierskap teenoor hulle lidmate en medeleraars. Dit bly egter ’n privaatregtelike verhouding en word geen publiekregtelike verhouding weens die magsverhouding nie. ’n Vergelyking kan gemaak word met administratiefregtelike verhoudings waar eweneens sprake van magsverhoudings is. Administratiewe verhoudings is openbare regsverhoudings, maar tog ook een van ongelykheid. Die staatsreg plaas die individu in ’n ondergeskikte verhouding teenoor die owerhede. ’n Lidmaat wat verontreg of gegrief is deur ’n besluit van die godsdienstige organisasie waarvan hy/ sy ’n lid is, kan sodanige besluit aanveg deur middel van die hersieningsprosedure waarvoor in die grondwet van die organisasie voorsiening gemaak word, maar kan ook bloot besluit om te bedank en uit die organisasie te tree. Dié bevoegdheid geniet ’n burger wat verontreg is deur ’n administratiewe vergryp van die owerheid, behoudens dan emigrasie, nie. Alhoewel die bevoegdhede wat binne ’n godsdienstige organisasie uitgeoefen word, gebaseer is op onderlinge instemming – en gereguleer behoort te word deur die interne grondwet van die vereniging – mag dit die moeite loon om kennis te neem van die beginsels van die administratiefreg in die lig van die omvang van gevestigde administratiewe regspleging. Die outeur ondersoek in hierdie artikel in die eerste plek private godsdienstige organisasies binne die bestek van die grondwetlike waarborge van indiwiduele en geassosieerde vryheid van godsdiens. Tweedens word gelet op die feit dat, nieteenstaande die private aard van die verhouding tussen lidmate en die vrywillige godsdienstige organisasie, ’n geregtelike hersiening van godsdienstige verenigings gebaseer op die gemenereg wel toepaslik mag wees. In ’n demokratiese bedeling leen nóg die Wet op die Bevordering van Administratiewe Geregtigheid, nóg artikel 33 van die grondwet dit tot geregtelike hersiening van administratiewe optrede. Met inagneming van die horisontale toepassing van grondwetlike beginsels en artikel 39(2) en (3) in die handves van menseregte en die ongelyke verhouding tussen die partye, ontstaan die vraag of breër verligting deur middel van administratiewe regspleging nie moet seëvier in gevalle van sodanige “private administratiewe regspleging” nie. Ten slotte ondersoek die outeur die beginsel van vermyding van leerstellige verstrengeling. Dit onderstreep die respek wat ons howe verleen aan godsdiensvryheid waarkragtens die howe hulle daarvan weerhou om in te meng in die sake van godsdienstige organisasies tensy dit buite die bestek van die tersake eie norme en riglyne soos vervat in die tersake grondwette val.