Bydraende nalatigheid as regsbeperking of ’n kwalifisering van die premis dat iedereen sy eie skade dra?

Bydraende nalatigheid as regsbeperking of ’n kwalifisering van die premis dat iedereen sy eie skade dra?

Author: JC Sonnekus

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Professor in Privaatreg, Universiteit van Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 3, 2024, p. 427-452
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i3a2

Abstract

In principle, every adult should be self-supporting, responsible for his own destiny and must live within his means. He may not without special circumstances, eg by meeting all the requirements for delictual liability by another as tortfeasor or by concluding a contract of private risk insurance, expect others to act as debtors liable for any setback that he may encounter as part of the risks of living – including an act of God. In accordance with this norm, in principle damage rests where it falls, and each bears his own harm – casum sentit dominus (res perit domino).
It is not unusual for a vehicle owner to lease his vehicle to a lessee subject to the requirement that the latter is responsible to take out comprehensive insurance cover for the vehicle for the duration of the lease agreement. Normally, however, an owner may be expected to limit his risks by taking out comprehensive insurance in respect of his own property. Since the same damage cannot be compensated twice, it is a waste to take out insurance against the same risk from two different insurers. In a particular matter it may be tax-prudent for the lessee to offset the premium expenses of comprehensive insurance of the lease object against his business’s profit. The lessee may therefore agree with the owner that not the owner but he as lessee will insure the vehicle comprehensively for the duration of the lease. It is advisable, however, that the lease agreement provides as a condition that the insurer will without delay be informed of the lease agreement and that the comprehensive insurance will be for the benefit of the owner although the lessee will be paying the premiums for the insurance cover. After all, any damage that results will materialise primarily in the estate of the owner as identified “third” party. At most the insurable interest of the lessee is to safeguard himself against any personal liability for loss resulting from damage to the leased vehicle whilst in his possession.
In a recent decision the court of appeal in Brussels held that, in the absence of such a clause for the benefit of the owner as third party, the owner had no claim against the insurer for indemnity after the lessee failed to disclose that the ownership of the insured vehicle rested not with him but with the undisclosed third party. The insurer was not obliged to indemnify the lessee in any sense because the latter as non-owner suffered no damage as a result of the total loss of the vehicle. As the insurance was for the damage to the vehicle allegedly as an asset of the lessee, it did not cover the lessee’s personal liability against the lessor as owner either.
Although in casu the owner in principle could still rely on his rei vindicatio to repossess the wreck of his vehicle after it was written off in an accident by the lessee, this claim was illusory because the wreck had been sold by the insurer after being fraudulently misled by the lessee regarding the ownership of the vehicle and the amount of the sale was paid to the lessee as presumed owner. The fraudster’s estate was subsequently liquidated and the owner could not successfully claim any damages for the breach of contract and the resulting loss from the fraudulent erstwhile lessee. Although the court held that the insurer in the circumstances acted negligently with regard to the transfer of the amount realised with the sale of the wreck, the court also frowned upon the laxness of the owner who, notwithstanding the express provision in the lease agreement, did nothing for a whole year to ensure that the contractual obligation by the lessee was met with regard to the comprehensive insurance and the additional clause for his benefit as the disclosed owner. This laxness of the owner to protect his own interests was termed a contributory cause for his eventual loss regarding the value of the leased vehicle.
In insurance law, the principle applies that the insured has an obligation to take all reasonable steps to keep the potential risk that any loss may materialise relating to the insured risk as small as possible. This applies to the prevention of the risk materialising at all as well as to the limitation of the resulting harm after the event. This implies a critical reconsideration of the automatic application of the fault principle defined as contributory negligence as the governing principle for the apportionment of damages in circumstances where the resulting damage to the claimant was caused partly as a result of his own “fault” as well as by the contributing cause of the defendant’s conduct. (For argument’s sake the inconvenient formulation of “own fault” with regard to the claimant’s conduct that can never be “tortious” to himself and should accordingly not be labelled “negligent” because only tortious conduct can be negligent, is retained as that is not the centre of this discourse.) Notwithstanding the fact that the conduct of the defendant fell short of what the reasonable person would have done to prevent the incurring of damage, the contributory conduct of the claimant causing the damage as it materialised should play a decisive role in shifting the burden of the harm.
If the relative weight of the “fault” of the parties involved is not used as the determinative criterion to find whether and to what extent the damage suffered by the claimant should be transferred onto the defendant, but rather the extent to which the relevant conduct of the involved parties was the leading cause of the eventual damage, it may indicate that the claimant’s laxness in the Brussels case should have limited or even excluded a successful claim for damages against the insurer as defendant. Had the owner of the vehicle in the Brussels case diligently ensured that the contractual obligation was met by the lessee with whom he freely entered into the lease agreement at his own risk, the owner would not have suffered any damage. A valid comprehensive insurance policy would have been in place to indemnify him as owner as was provided for in the agreement. In those circumstances there would not have been any negligence by the insurer, who was misled by the fraudulent act of the lessee to use falsified sales invoices pretending to be the registered owner of the vehicle to be insured to be indemnified. After the materialisation of the insured risk the owner’s damage would have been covered thanks to the clause for the benefit of it as third party. In the absence of reasonable diligent behaviour by the owner, the premise res perit domino may be decisive.

A theory of (subjective) rights to minerals in South Africa

A theory of (subjective) rights to minerals in South Africa

Author: PJ Badenhorst

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Associate Professor of Law, Deakin University; Honorary Professor of Law, Mandela University
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 3, 2024, p. 453-468
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i3a3

Abstract

Ingevolge die staat se bewaringsmag (imperium ofte wel administratiewe magte) kragtens die Mineral and Petroleum Resources Development Act 28 van 2002 is die staat bevoeg om nuwe kategorieë regte ten aansien van minerale aan aansoekers te verleen, naamlik prospekteerregte, mynregte, permitte en toestemmings. Die wetgewer onderskei tussen prospekteerregte en mynregte, aan die een kant, en toestemmings en permitte, aan die ander kant: prospekteerregte en mynregte word toegeken (“granted”) terwyl toestemmings en permittte deur die staat uitgereik (“issued”) word. Prospekteerregte en mynregte moet geregistreer word terwyl toestemmings en permitte aangeteken kan word. Die Wet op die Registrasie van Myntitels 16 van 1967 maak voorsiening vir die registrasie van prospekteerregte en mynregte en die aantekening van toestemmings en permitte ten aansien van minerale. Prospekteerregte en mynregte kan met ’n verband beswaar word terwyl dit nie moontlik is met permitte en toestemmings nie.
Die artikel ondersoek die inhoud van die staat se bewaringsmag teen die agtergrond van die toekenning of uitreiking van prospekteerregte, mynregte, permitte en toestemmings ten aansien van minerale. Die bevoegdhede van die staat uit hoofde van die bewaringsmag word bespreek. ’n Teorie van mineraalregte word ontwikkel deur die inhoudsbevoegdhede van prospekteerregte, mynregte, permitte en toestemmings te isoleer. Die teenwoordigheid van hierdie bevoegdhede in regte, permitte en toestemmings word aangetoon. In die ontwikkeling van so ’n teorie moet voorts duidelik onderskei word tussen administratiewe regte, persoonlike regte en beperkte saaklike regte. Die artikel verduidelik wat juridies plaasvind wanneer regte, permitte en toestemmings ten aansien van minerale aanvanklik (administratiefregtelik) toegeken of uitgereik word. Die statutêre verpligting wat uit sodanige administratiewe handeling voortspruit, word aangetoon.
Tydens die sluit van ’n prospekteerkontrak of mynkontrak word persoonlike regte geskep terwyl beperkte saaklike regte by registrasie tot stand kom. Die standpunt word gehuldig dat administratiewe regte nie omgetower word in saaklike regte met registrasie nie en dat die onderskeid tussen persoonlike regte en saaklike regte tydens kontraksluiting en registrasie nie misken behoort te word nie.
Die beperking van die bevoegdhede van die staat se administratiewe magte met die registrasie van prospekteerregte en mynregte word bespreek. Verdere beperkings van die staat se magte word ook uitgespel. Die artikel ondersoek ook die moontlike beperking van die bevoegdhede van die staat se magte tydens die aantekening van permitte of toestemmings.
Daar word geargumenteer dat sekere toestemmings en permitte ook as saaklike regte erken moet word. Hierdie beskouing word ondersteun deur te fokus op die objek van ’n reg uit hoofde van die leerstuk van subjektiewe regte. Die slotbeskouing is dat indien die staat se bevoegdhede kragtens die staat se bewaringsmag geïsoleer word, kan dit as vertrekpunt gebruik word om die regsaard en inhoud van regte, permitte en toestemmings dogmaties te verduidelik.

Error 404 or an error in judgment? An ethical framework for the use of ChatGPT in the legal profession

Error 404 or an error in judgment? An ethical framework for the use of ChatGPT in the legal profession

Author: M Van Eck

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Associate Professor of Private Law, University of Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 3, 2024, p. 469-490
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i3a4

Abstract

Daar is geen kortpaaie om reg te praktiseer nie, maar dit is nie ongewoon dat regspraktisyns bystand of raad vir hul werk soek nie. Dit kan gedoen word deur kollegas asook tradisionele regsdatabasisse te nader. Onlangs het die gebruik van kunsmatige intelligensie tegnologie egter waargenome “kortpaaie” vir regsnavorsing verskaf. Die gebruik van tegnologieë, soos ChatGPT, vir regsnavorsing is ’n nuwe kwessie wat in verskeie hofsake in Suid-Afrika, die Verenigde State, die Verenigde Koninkryk asook Kanada afgespeel het.
In hierdie artikel word die gerapporteerde gevalle van die gebruik van ChatGPT in hierdie jurisdiksies ondersoek om die etiese en professionele slaggate in regspraktisyns se gebruik van ChatGPT vir regsnavorsing te bepaal. Hier word die risiko’s van die gebruik van ChatGPT vir regsnavorsing uitgelig; spesifiek die gebruik van vals of vervaardigde informasie en regsake, wat grootliks voortspruit uit ChatGPT se tegniese tekortkominge. Tog is daar voorbeelde waar regspraktisyns ChatGPT gebruik het sonder om die resultate te verifieer, wat daartoe gelei het dat regspraktisyns in verskeie gevalle aanspreeklik gehou is vir sulke gedrag. Teen hierdie agtergrond bied die artikel ’n etiese en professionele raamwerk vir die gebruik van kunsmatige intelligensie tegnologieë in die regspraktyk,
wat opgesom kan word as: (i) daar is niks verkeerd om kunsmatige intelligensie tegnologie te gebruik in ’n regspraktyk nie, maar alhoewel die gebruik van kunsmatige intelligensie tegnologie aanvaarbaar is, kan die blinde aanvaarding van sulke inligting etiese en professionele uitdagings skep, (ii) ’n regspraktisyn moet bewus wees of kunsmatige intelligensie tegnologie gebruik word in die voorbereiding van hof- of ander dokumente, (iii) daar is geen plek vir sorgeloosheid in die gebruik van kunsmatige intelligensie tegnologieë nie, aangesien sulke sorgeloosheid kan lei tot die misleiding van die hof en medepraktisyns, (iv) waar kunsmatige intelligensie tegnologie gebruik is om hof- of ander dokumente voor te berei, moet ’n regspraktisyn verseker dat toepaslike stappe geneem word om die akkuraatheid van die inligting van kunsmatige intelligensie stelsels te verifieer, en (v) ’n regspraktisyn het algemene verantwoordelikheid oor die toesig van alle regsdienste wat gelewer word, ongeag of hulp van ander mense of kunsmatige intelligensie tegnologie ontvang word.
Onkunde van ’n regspraktisyn se etiese en professionele pligte in hierdie omstandighede is geen verskoning nie, veral in verband met die vermoëns en beperkings van kunsmatige intelligensie tegnologie. Nietemin, regspraktisyns kan nie verwyder word van die regspraktyk nie en dit is die regspraktisyn se verantwoordelikheid om die inligting te verifieer, ongeag die bron van die inligting. Indien hierdie etiese en professionele pligte nie nagekom word nie, kan regspraktisyns onderworpe wees aan sanksies en dissiplinêre stappe.

Pathways to review available to an organ of state acting in the public interest: the unintended loophole of the Gijima “exceptions”

Pathways to review available to an organ of state acting in the public interest: the unintended loophole of the Gijima “exceptions”

Authors: C Green and MP Fourie-Viljoen

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Associate at Cheadle Thompson and Haysom Inc Attorneys; Associate at Cheadle Thompson and Haysom Inc Attorneys
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 3, 2024, p. 491-509
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i3a5

Abstract

Dit is ’n algemeen aanvaarde reël in die Suid-Afrikaanse administratiefreg dat ’n applikant wat die geregtelike hersiening van ’n administratiewe handeling verlang, nie ’n keuse het tussen hersiening kragtens die Promotion of Administrative Justice Act (3 van 2000), en hersiening kragtens die gemeenregtelike legaliteitsbeginsel nie. Die korrekte regsmiddel tot geregtelike hersiening word bepaal deur die aard van die handeling – as die handeling administratief van aard is, reël die wet die hersiening, as die handeling uitvoerend van aard is, geld die legaliteitsbeginsel.
Die konstitusionele hof se uitspraak in State Information Technology Agency SOC Limited v Gijima Holdings (Pty) Limited (2018 2 SA 23 (KH)), het hierdie aanvaarde ortodoksie as regsinnigheid omvergewerp deur te bepaal dat staatsorgane wat aansoek doen om hulle eie administratiewe handeling te laat hersien, hulle nie op die wet kan beroep nie. Die uitspraak het fel akademiese kritiek uitgelok en is uitgemaak as verwarrend én teoreties ongegrond. Die uitspraak het nietemin twee sogenaamde “uitsonderings” op die “reël” in die vooruitsig gestel: die dicta is uitdruklik nie bedoel om staatsorgane wat ander staatsorgane se handelinge wil hersien, of staatsorgane wat optree in die publieke belang, te bind nie.
In hierdie artikel bespreek die outeurs die onvoorsiene gevolge van hierdie twee “uitsonderings” met verwysing na ander onlangse regspraak. Die fokus is op die tweede uitsondering en wys dat hierdie uitsondering ’n kenmerkende skuiwergat in die Gijima-beginsel, soos dit bekend staan, laat. Die artikel onderskei eers tussen geregtelike hersiening kragtens die wet en die legaliteitsbeginsel. Daarna word die Gijima-uitspraak geanaliseer, en die daaropvolgende akademiese kritiek bespreek. Verder word drie onlangse uitsprake deur hoë howe wat die Gijima-beginsel toepas, bespreek, om veral die uitwerking van die twee Gijima-uitsonderings te bestudeer.
Daar word betoog dat die Gijima-uitsondering met betrekking tot staatsorgane wat in die publieke belang optree, asook daaropvolgende toepassings daarvan, daartoe lei dat staatsorgane nou hulleself kan beroep op óf die wet óf die legaliteitsbeginsel. Hierdie gevolg is direk teenstrydig met die beginsel dat ’n applikant nie sodanige keuse het nie. Die artikel bespreek ook hoe die besondere bewoording in die Gijima-saak dit oënskynlik onmoontlik maak vir ander howe as die konstitusionele hof om ’n ander interpretasie van die Gijima-saak te ontwikkel.

Liability arising from traffic accidents involving self-driving cars in private international law

Liability arising from traffic accidents involving self-driving cars in private international law

Authors: J Neels and E Fredericks

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Professor of Private International Law and director of the Research Centre for Private International Law in Emerging Countries, University of Johannesburg; Associate Professor of Private International Law and deputy director of the Research Centre for Private International Law in Emerging Countries, University of Johannesburg
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 3, 2024, p. 510-526
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i3a6

Abstract

Die onderhawige bydrae handel oor die internasionaal-privaatregtelike aspekte van deliktuele en skuldlose aanspreeklikheid wat uit verkeersongelukke kan volg waarby selfbesturende motors betrokke is. Die aangeleentheid word bespreek teen die agtergrond van die vergelykende aanwysingsreg insake onregmatige dade. Verskeie aspekte van die tersake verwysingsreëls kom ter sprake: die historiese vertrekpunt van die lex loci delicti; die vraag of daardie begrip verwys na die reg van die land van die deliktuele handeling (die lex loci delicti commissi) of na die reg van die land van die deliktuele skade of nadeel (die lex loci damni); die vraag of die lex loci damni slegs verwys na die reg van die land van die direkte of ook van die indirekte nadeel; die leer van die mees noue verbintenis met die partye en die beweerde onregmatige daad; ’n via media tussen die twee heersende benaderings (reg van nouste verbintenis of die lex loci delicti as vertrekpunt); verskeie ontsnappingsmeganismes; die begunstigingsbeginsel en die verval van die Engelsregtelike dubbele aanspreeklikheidsbeginsel.
Die Suid-Afrikaanse regspraak en dogmatiek word in verband gebring met die benaderings op die globale vlak. In hierdie verband word daar gefokus op twee toonaangewende uitsprake, naamlik Burchell v Anglin van 2010 en East Asian Consortium BV v MTN Group Ltd van 2022. Enkele verwysings word ook gemaak na die uitspraak in Various Parties obo Minors v Anglo American SA Ltd uit 2023, waar die hof die reg van toepassing op die beweerde delik moes vasstel in die konteks van die bepaling van die reg van toepassing op bevrydende verjaring. Die Burchell-saak volg ’n benadering soortgelyk aan dié van die Amerikaanse beslissing in Babcock v Jackson maar die East Asian Consortium-uitspraak ondersteun ’n voorstel van Forsyth. Volgens die Burchell-saak moet alle tersake koppelfaktore in ag geneem word by die bepaling van die reg van nouste verwantskap. Die locus delicti kan ’n belangrike rol in die verband speel. In die East Asian Consortium-uitspraak speel die lex loci delicti commissi die rol van vertrekpunt maar met behoud van ’n sekere buigsaamheid.
Geen uitsprake is reeds gerapporteer oor die toepaslike reg op deliktuele aanspreeklikheid waar selfbesturende motors betrokke was nie. Die skrywers doen tentatief aan die hand dat deliktuele aanspreeklikheid wat uit verkeersongelukke kan volg in die geval waar selfbesturende motors betrokke is, deur die volgende regstelsels beheers moet word en wel ter keuse van die eiser: die reg van die deliktuele daad, die reg van die deliktuele nadeel en die lex fori. Daarnaas kan die eiser aantoon dat ’n ander regstelsel wesenlik nouer aan die aangeleentheid verwant is, wanneer daardie regstelsel toegepas moet word. Daar word in dié verband verwys na die volgende faktore wat ’n eiser-vriendelike benadering aandui: die behoefte om slagoffers van die nuwe tegnologie te beskerm; die moeilikhede met die bewys van nalatigheid in die spesifieke verband; die grondwetlike beskerming van menswaardigheid, lewe, liggaamlike en psigiese integriteit, privaatheid en eiendom; die grondwetlike waarde van sosiale geregtigheid en, in die algemeen, ’n sosiale benadering tot die reg. Die voorgestelde oplossing mag ook in die algemeen vir die internasionale deliktereg van belang wees. Daar word verder kortliks ingegaan op produkteaanspreeklikheid in verband met selfbesturende motors in die internasionale privaatreg.
Die bydrae behandel die aangeleentheid vanuit ’n historiese en regsvergelykende hoek. Daar word onder meer verwys na aspekte van (of skrywers verbonde aan) die reg van Australië, Botswana, Duitsland, Ghana, Indië, Kanada, Nieu-Seeland, Nigerië, Suid-Afrika, die Verenigde Koninkryk en die Verenigde State van Amerika, asook na tersake internasionale en supranasionale instrumente, naamlik twee Haagse konvensies en ’n Europese regulasie.

Aantekening: Beskerming van idees vervat in letterkundige werke: die wending wat artikel 2A(1)(a) van die Outeursregwysigingswetsontwerp van 2017 meebring

Aantekening: Beskerming van idees vervat in letterkundige werke: die wending wat artikel 2A(1)(a) van die Outeursregwysigingswetsontwerp van 2017 meebring

Author: S Geyer

ISSN: 1996-2207
Affiliations: Universiteit van Suid-Afrika
Source: Tydskrif vir die Suid-Afrikaanse Reg, Issue 3, 2024, p. 527-540
https://doi.org/10.47348/TSAR/2024/i3a7

Abstract

The Copyright Act 98 of 1978 does not explicitly say whether ideas can be protected by copyright or not. Over the years and in line with the internationally accepted idea-expression dichotomy, South African courts have frequently recognised copyright in both “literary” and “functional” ideas contained in literary works. Examples of ideas protected in literary works of a more “literary” nature include a case where the selection and combination of characters and events in a book about the Zimbabwean War of Independence were protected. Numbering systems are an example of functional ideas contained in literary works that were found to be protected by copyright in South Africa. However, the proposed new section 2A(1)(a) of the Copyright Amendment Bill (CAB) explicitly states that copyright can exist only in expressions and not in ideas, procedures, methods of operation or mathematical concepts. As for conventional literary works, section 2A(1)(a) can be said to leave the copyright protection that eg well developed storylines enjoy untouched. On the other hand, with regard to functional ideas in literary works where the literary work itself is not excluded from copyright protection, the new section brings a change. This development is discussed with reference to the facts and findings of the recent judgment of Sibanyoni v Executive Mayor of Nkangala District Municipality ((3542/2020) 2022 ZAMPMHC 24 (11 November 2022)), where one of the questions was whether the risk fund and mobile clinic ideas contained in a trust deed could enjoy copyright protection. Although the court’s reasons for non-idea protection are not entirely accurate, its finding that the ideas are not protected is in line with South African copyright law as it stands (the ideas are not or were not proven to be special), and in line with the CAB (functional ideas cannot enjoy protection). The point is that, while s 2A(1)(a) will not keep special literary ideas from being protected, functional ideas such as numbering systems shall be excluded from copyright protection altogether.