Abstract

Direkteure se uitoefening van hul nuutgevonde bevoegdhede om ’n maatskappy se aantal gemagtigde aandele te verhoog, is in CDH Invest NV v Petrotank South Africa (Pty) Ltd (2019 4 SA 436 (HHA)) deur die hoogste hof van appèl in oënskou geneem. Die appèlhof het die uitspraak van die hof a quo bekragtig en beslis dat direkteure hierdie magte te goeder trou, in die beste belang van die maatskappy en vir ’n behoorlike doel moet uitoefen, soos hul vertrouenspligte vereis. Die betrokke maatskappy het meer aandele “uitgereik” as die aantal aandele wat deur sy akte gemagtig is en die direksie het die probleem probeer oplos deur die aantal gemagtigde aandele agterna te vermeerder.

Die skrywers voer aan dat die howe onvoldoende aandag gegee het aan die beginsel dat fidusiêre pligte aan die maatskappy verskuldig is eerder as aan individuele aandeelhouers. Die hof het ook nie die magtiging van verdere aandele en die potensiële toekomstige uitreiking daarvan, wat afsonderlike magte met afsonderlike doeleindes en gevolge is, behoorlik onderskei nie. ’n Verdere probleem is dat die

direkteure se werklike doel vergelyk is met hul bedrieglik verklaarde oogmerk in plaas daarvan om dit te vergelyk met die objektiewe behoorlike doel waarvoor die bevoegdheid verleen is.

Die uitsprake ignoreer die uitdruklike statutêre gevolge van ’n uitreiking wat die aantal gemagtigde aandele oorskry, insluitend dat die uitreiking ’n nietigheid is en die aandelesertifikate en inskrywings in die aandeleregister nietig is. Sodra die tydsensitiewe geleentheid tot terugwerkende magtiging ingevolge artikel 36(2) van die Maatskappywet afgeloop is, kan nóg die direksie nóg ’n hof die ongeldigheid van die uitreiking regstel. Dit is waarom die wysiging wat in die konsep maatskappywysigingswetsontwerp van 2021 beoog word om ’n hof in staat te stel om ’n onreëlmatige uitreiking en toewysing van aandele te bekragtig, ’n welkome toevoeging tot die wet sal wees. Totdat daardie oplossing egter ingevoer is, kan enige poging om ’n ongeldige uitreiking deur die agterdeur reg te stel egter nie ’n behoorlike doel daarstel nie.

Ander maatskappyregtelike kwessies wat deur die feite van hierdie saak geopper word, word kortliks oorweeg. Die skrywers stel voor dat die onderdrukkingsremedie in artikel 163 ’n beter oplossing vir die minderheidsaandeelhouer se besware kon bied omdat dit ’n oorweging behels van die belange van ’n aandeelhouer eerder as die maatskappy se beste belange. Ten slotte word aan die hand gedoen dat die bevoegdhede wat aan die direksie verleen is om aandele te magtig en uit te reik, behou moet word omdat dit eerstens onderhewig is aan direkteure se vertrouensverpligting en tweedens omdat beide hierdie magte deur die aandeelhouers beperk kan word by wyse van gepaste bepalings van die akte van die maatskappy.