Abstract

In die uitspraak het die konstitusionele hof geworstel met die interpretasie van artikels 189A(13) en 189A(18) van die Wet op Arbeidsverhoudinge 66 van 1995 in die konteks van grootskaalse afleggings vir operasionele vereistes. Die saak het deurslaggewende vrae aangespreek oor die jurisdiksie van die arbeidshof om die prosedurele billikheid van sodanige afleggings te beoordeel en die aard en omvang van die remedies wat ingevolge artikel 189A(13) van Wet 66 van 1995 aan werknemers beskikbaar is.

Hierdie bespreking ontleed die uiteenlopende uitlegbenaderings wat deur die meerderheids- en minderheidsuitspraak in die uitspraak aanvaar is sowel as die uitlegbenadering wat geheers het voor uitspraak in die saak gelewer is. Die meerderheid het ’n breë, doelgerigte interpretasie nagevolg – ’n teleologiese uitleg – wat uiting gee aan, onder meer, die grondwetlike reg op billike arbeidspraktyke en die reg op toegang tot die howe. Die meerderheid het aanvaar dat artikel 189A(18) van Wet 66 van 1995 slegs arbeidshof-jurisdiksie kragtens artikel 191 uitsluit en nie jurisdiksie kragtens artikel 189A(13) uitskakel nie. Die meerderheid het bevind dat artikel 189A(13) beide primêre oogmerke dien om prosedurele voldoening voor ontslag af te dwing en sekondêre doeleindes nastreef om remedies vir prosedurele onbillikheid te verskaf, met vergoeding beskikbaar selfs wanneer primêre remedies nie meer lewensvatbaar is nie. Die minderheid het, hoewel hulle met die beslissing van die meerderheid saamgestem het, ’n enger, meer terughoudende benadering tot die uitleg van voorafgaande uitsprake en die genoemde wetsbepalings verkies.

Die bespreking evalueer hierdie uitlegbenaderings teen sleutelvermoedens van statutêre interpretasie, insluitend dat regstellende wetgewing mildelik uitgelê moet word, dat wetgewing nie geredelik hofjurisdiksie uitskakel nie en dat wetgewing uitgelê moet word om die openbare belang te bevorder. Daar word aangevoer dat die meerderheid se benadering verkieslik is, aangesien dit volle uitvoering gee aan die beskermende en remediërende doeleindes van Wet 66 van 1995 in ooreenstemming met grondwetlike waardes. Die gevolgtrekking is dat die meerderheidsuitspraak ’n belangrike bydrae lewer tot die ontwikkeling van ’n transformerende arbeidsregspraak. Die meerderheid se breë, doelgerigte interpretasie van artikels 189A(13) en 189A(18), onderlê deur grondwetlike beginsels en waardes, bied ’n waardevolle model vir howe wanneer arbeidswetgewing vertolk moet word. Die uitspraak bevorder die fundamentele doelwitte van Wet 66 van 1995 en die Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 deur doeltreffende remedies en toegang tot howe te behou vir werknemers wat prosedureel onbillike afleggings in die gesig staar.